شکوفاترین دورۀ موسیقی شهری در کرمان با تاسیس رادیو شکل گرفت

فردای‌کرمان – گروه فرهنگ‌وهنر:جلد دوم کتاب «موسیقی‌نامه» با عنوان فرعی «سالنامۀ موسیقی کرمان» به کوشش شهاب جعفری چاپ شده و به‌زودی روانۀ بازار نشر می‌شود.

جعفری،دارای مدرک دکترای پژوهش هنر با گرایش موسیقی از دانشگاه تهران،است که تاکنون کتاب‌های زیادی مرتبط با ویولن و آموزش موسیقی ترجمه کرده است.

این هنرمند و پژوهشگر جوان در حوزۀ موسیقی،علاوه بر کار تالیف و ترجمۀ کتاب،نوشتن در مطبوعاتی مانند سرمشق،عضویت در هیات تحریریه سایت ایران‌موزیکولوژی،بخش انتو موزیکولوژی موسسه انسان‌شناسی و فرهنگ و مجلۀ هنر و زیبایی‌شناسی دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات تهران، در آموزشگاه‌های موسیقی نیز به تدریس مشغول است.

ترجمۀ کتاب قطعات برگزیده جز،بلوز،رگتایم برای ویولن،ترجمۀ کتاب آوای فولک در دو جلد قاره آمریکا و اروپا،ترجمۀ کتاب آموزش موسیقی مایکل مارک و ترجمۀ کتاب تاریخ سازها اثر کورت زاکس از آثار شهاب جعفری است.

وی در گفت‌وگو با خبرنگار نذیر کرمان با بیان این‌که سالنامۀ موسیقی مجموعه‌ای است که به تجزیه و تحلیل موسیقی کرمان می‌پردازد،با اشاره به محتوای جلد دوم کتاب موسیقی‌نامه گفت:«این کتاب شامل مقالاتی دربارۀ موسیقی محلی یا فولک و موسیقی شهری کرمان است،در بخش یاد بزرگان به اساتید حال حاضر یا قدیمی کرمان که معمولا فراتر از شهر کرمان حرکت کردند و اساتید خیلی ماندگاری هستند پرداخته شده و بخش گزارش نیز شامل اتفاقات مختلف دربارۀ موسیقی کرمان از کنسرت‌ها تا مستر کلاس‌هایی که برگزار می‌شود و یا نشر موسیقی است».

این نوازندۀ ویولن با بیان این‌که موسیقی کرمان شامل موسیقی محلی یا اصطلاحا نواحی و فولکلور و همچنین موسیقی شهری است،افزود:«بر اساس یک طرح‌بندی که آقای دکتر فاطمی برای همۀ موسیقی‌ها انجام دادند،موسیقی‌های محلی یا نواحی،موسیقی‌هایی هستند که در نواحی اطراف کرمان و روستاهای مختلف اجرا می‌شود و از نظر نوع،فرم موسیقی،سازهای موسیقایی و کلامی که استفاده می‌کنند بسیار متفاوت‌تر از موسیقی‌های شهری هستند و شما در جشنواره‌های موسیقی نواحی نمونه‌های فراوانی از آن را دیده‌اید».

وی توضیح داد:«به عنوان مثال ‌موسیقی خراسانی که می‌شنوید با سازها و موسیقی‌ای که در مشهد و در آموزشگاه‌ها تدریس می‌شود متفاوت است. موسیقی شهری مواردی هستند که در آموزشگاه‌ها آموزش داده می‌شوند و یا در کنسرت‌ها می‌بینیم».

جعفری در ادامه خاطرنشان کرد:«اتفاق مهمی که در موسیقی شهری کرمان رخ داد،تاسیس رادیو طی سال‌های ۱۳۳۷ تا ۱۳۵۷ بود که باعث شد مردم کارهایی را بشنوند که علاوه بر این‌که ساختار موسیقی کلاسیک و جهانی را داشتند با گویش و لهجۀ کرمانی خوانده می‌شد».

وی ادامه داد:«کرمانی‌ها ترانه‌هایی مانند بِل‌بِل و یا گلی‌جون را مرتب از رادیو می‌شنیدند و این مساله از نظر جامعه‌شناسی بسیار جالب است. درست است که نمی‌توانیم این موضوع را به کل جامعه تعمیم بدهیم اما شنیدن موسیقی برای عموم جامعه در سال‌های دهۀ ۴۰ جذاب بوده و گوش می‌دادند که این موسیقی شهری است».

این مدرس موسیقی با توضیح این‌که موسیقی‌ای که وارد ساختار شهری شده با سازهای شهری مانند ویولن و پیانو اجرا می‌شود،گفت:«ساختار موسیقی شهری،ساختار موسیقی کلاسیک یا موسیقی دستگاهی ایران و یا موسیقی کلاسیک غربی است در حالی‌که موسیقی نواحی ساختار متفاوتی و مختص به خود را دارد که اصطلاحا به آن مُد می‌گویند».

وی توضیح داد:«به‌عنوان مثال وقتی موسیقی بلوچی،کردی یا ترکی را گوش می‌دهید هیچ نمونه‌ای ندارد و نمی‌توان آن را با چیزی مقایسه کرد».

جعفری بیان کرد:«ساختار موسیقی شهری کرمان مشابه با موسیقی تهران است و تفاوتش در سوژه و شعرهایی بود که با لهجۀ کرمانی خوانده می‌شد و به واسطۀ رادیو،مردمی که آن را گوش می‌دادند کرمانی بودند».

وی با بیان این‌که در حال حاضر نیز این موسیقی وجود دارد،افزود:«بعد از انقلاب هم افراد زیادی بودند که خواندند و هنوز هم می‌خوانند و این موسیقی همچنان جذاب است اما مانند قبل نیست و در بازۀ سال‌های ۳۷ تا ۵۷ اتفاق عجیبی در موسیقی کرمان رخ می‌دهد که به واسطۀ تاسیس رادیو است».

وی ادامه داد:«بعد از تاسیس رادیو موسیقی از حالت درباری بودن – زیرا پیش از آن موسیقی فقط تحت حمایت دربار بود – و این‌که در شهر برای عموم و به حالت کنسرت نبوده خارج می‌شود و رادیو این امکان را برای همۀ اقشار فراهم می‌کند که موسیقی را در خانه گوش بدهند و در نتیجه ارتباط تنگاتنگی بین مخاطب و تولیدکنندۀ موسیقی به وجود می‌آورد و این به نظر من موضوع بسیار پررنگی است که دیگر هم تکرار نشد و نمی‌شود».

جعفری گفت:«با قدیمی‌ها که صحبت می‌کردم از موسیقی‌هایی که کرمانی خوانده شده بود،خاطره داشتند و اشعار آن زمان را حفظ بودند مانند نسل دهۀ ۷۰ یا ۸۰ که خاطرات آن‌ها از آهنگ‌های پاپ لس‌آنجلسی است».

گفتنی است کتاب «موسیقی‌نامه» در این جلد هشت مقاله و چهار گزارش دارد،که تمامی آن‌ها را افراد متخصص در حوزۀ موسیقی تالیف کرده‌اند.

در این کتاب همچنین چهار گزارش خواندنی با عناوین آریا (گزارشی تصویری از اولین آموزشگاه موسیقی استان کرمان)،از گروه موسیقی تلفیقی تا فیلارمونیک سپهر،پلی‌لیست عبدی،و معرفی‌نامه بخش موسیقی نشر مانوش منتشر شده است.