روایتی از آیین «علم‌بندی» با قدمت «سیصدساله» در بردسیر

 نذیر کرمان-کرمان؛ محمدامین فلاح: این روزها که شهرهای ایران حال و هوایش از نوع غم و ماتم حسینی شده است، شهرستان بردسیر هم مانند نقاط دیگر سیاهپوش از عزای سیدالشهدا(ع) و یاران باوفایش است، صدای طبل و سنج و مداحی پیرغلامانش در ساعاتی از روز و شب به گوش می‌رسد.

 پیرو جوان، کوچک و بزرگ با هر سلیقه‌ای هرکدام به نوعی ارادتشان را به سیدالشهدا(ع) و یاران باوفایش ابرازمی‌کنند. اینجاعشق به حسین انتهایی ندارد و همه زیر خمیه‌اش یک خانواده‌اند.

آیین سنتی علم‌بندی دو روز مانده به محرم

 در شهر که می‌رویم نام منطقه کوه پنج و علمش زبان‌زد است. در این منطقه آیین سنتی علم‌بندی دو روز قبل از محرم با حضور جمع کثیری از عزاداران حسینی در یکی از روستاهای منطقه کوه پنج شروع می‌شود.

علم‌بندی یکی از آیین‌هایی است که طبق سندی که در سال ۱۳۰۱هجری قمری به دست عباس حسین ولی نوشته شده است، قدمتش در این منطقه به حدود ۳۰۰ سال قبل می‌رسد، تاریخ شفاهی منطقه نشان می‌دهد از تیغه‌های فلزی تا دسته چوبی و بخشی پارچه‌های دور دسته چوبی این دو علم ۳۰۰ سال قبل متبرک به قبر مطهر امام حسین(ع) و حضرت ابالفضل‌العباس(ع) به منطقه کوه پنج آورده شده است.

 بنیانگذار این عَلم‌ها مرحوم بنیاد، حدود۳۰۰ سال قبل پس از انجام مناسک حج در راه برگشت از مکه، این تیغه‌ها را از کربلا خریداری و متبرک می‌کند و به منطقه می‌آورد.

روستای ماهونک و مومن آباد که در گذشته بخشی از املاک مرحوم بنیاد و محل زندگی بستگان او بودند، محل اصلی علم و پایگاه اصلی مراسم هستند.

مراسم سوگواری در کنار علم‌ها در گذشته‌های دور، فقط در روزهای نهم و دهم محرم هر سال برگزار می‌شد، ولی کم‌کم با درخواست مردم آبادی‌های مجاور برای عزاداری و ادای نذورات، این مراسم توسعه پیدا کرد؛ هر روستا یک هیأت امنا و هر هیأت امنا یک نماینده در هیأت امنای مرکزی دارد که نماینده آن روستا محسوب می‌شود و مسؤولیت تحویل گرفتن علم از روستای قبلی و هماهنگی برگزاری مراسم بر عهده اوست و پس از پایان روز مسؤول تحویل دادن علم به نماینده روستای بعدی است که در تمام این مراحل، علمداری، به‌طور ثابت علم را همراهی می‌کند.

روستاهای پامزار، ده‌جمعه، مقصودک، حاج کاکا، دهلرز، لایه‌داران، ده رستگار، دهنوسادات، دستجرد، محمودآباد، ماهونک، دهکده و مومن آباد، در دارالحسین بردسیر منطقه کوه پنج قرار دارند مردم این منطقه با برافراشتن علم‌ها که به‌عنوان نمادی از برافراشتن پرچم حق علیه باطل در صحرای کربلا است، ارادت خود را به علمدار کربلا نشان می‌دهند، مردمی هم برای برآورده شدن حاجاتشان پارچه‌هایی به علم می‌بندد، به‌طوری‌که تمام طول علم با پارچه‌های رنگارنگ پوشیده می‌شود.

 علم در منطقه کوه‌پنج توسط افرادی با پای پیاده از روستا به روستایی دیگر برده می‌شود، از دل تپه‌ها و دشت‌ها عبور می‌کنند و گرما و سرما برایشان معنا ندارد، چه در گرمای طاقت‌فرسا و چه در برف سنگین زمستان علم باید طبق برنامه از روستایی به روستای دیگر برسد.

دمیدن در بوقی از جنس صدف به معنای ورود علم به روستا

مردم هر روستا منتظر علم، به محض ورود علم در بوقی از جنس صدف که در اصطلاح محلی معروف به سفید مهره است، دمیده می‌شود و مردم از حضور علم باخبر می‌شوند و به استقبال علم می‌آیند.

هرکسی هرطور که می‌تواند از علم استقبال می‌کند. عده‌ای گوسفندانی را ذبح کرده و عده‌ای لبان تشنه عزاداران اباعبدالله را سیراب می‌کنند.

جوش‌خوانی و جوش‌زنی سبک سنتی عزاداری منطقه کوه پنج

عزاداری رایج در این منطقه جوش نام دارد، در این سبک عزاداری سنتی مداح وسط حلقه به مداحی یا به اصطلاح محلی جوش‌خوانی می‌پردازد و عده‌ای به‌طور منظم به گونه‌ای که دست چپ پشت کمر نفر قبل قرار می‌گیرد و دست راست و پاها به‌طور منظم حرکت می‌کند و سینه می‌زنند و یا به اصطلاح محلی جوش‌زنی می‌کنند.

در لحظات پایانی حضور علم در روستا بادمیدن در سفیدمهره مردم برای خداحافظی و بدرقه علم حضور پیدا می‌کنند. اما جمعیت در روز تاسوعا و عاشورا به اوج خود می‌رسد و مردم منطقه افتخارمیزبانی هزاران عزادار اباعبدالله‌الحسین(ع) را دارند.

برگزاری آیین بازشدن علم در عصر عاشورا

 عصر عاشورا آیین بازشدن علم در میان خیل عظیم جمعیت برگزار می‌شود و یاد غربت عصر عاشورا در صحرای کربلا بر دل‌ها سنگینی می‌کند. عصری پر ازغم و آه که خبر اسارت اهل‌بیت حسین(ع) غم را دوچندان می‌کند، علم‌ها باز می‌شود.

این پایان راه نیست…

 اما این پایان مسیر نیست و قلب‌هایی که برای رفتن به کربلا می‌تپند و با هر اشکی که جاری می‌شود، از حسین(ع) برات کربلا می‌‌خواهند.

پایا پیام/۸۰۰۶۰/ب