گزارش میدانی از کمبود دارو در کرمان/چقدر طرح دارویار را می‌شناسیم؟

صرفنظر از نوع داروهایی که با کمبود مواجه بوده‌اند یا هستند، آنطور که نتیجه بررسی‌ها نشان می‌دهد در مقطعی که فرآیند اختصاص ارز برای دارو درحال تصمیم گیری بود و دولت نیز قصد داشت اجازه افزایش قیمت دارو را صادر کند، متاثر از این فضا بازار از حیث تامین و عرضه دارو در کرمان مانند برخی دیگر نقاط کشور درگیر تلاطمهایی شد.

براساس اطلاعاتی که در اختیار فت فتو قرار گرفت در ماه گذشته در یک بازه زمانی مشخص، خرید داروخانه های کرمان از شرکت های پخش دارو به میزان بسیار زیادی افزایش یافته بود تا به زعم خویش بتوانند داروهای بیشتری را قبل از افزایش قیمت تهیه و انبار کنند.

یکی از فعالان بخش توزیع دارو در شهر کرمان معتقد است: در آن مقطع درخواست برای خرید دارو توسط داروخانه ها آنقدر زیاد بود که قابل مقایسه با روند عادی نیست؛ البته شرکت های پخش نیز در مقطعی و به دنبال این شرایط، دیگر فروش دارو را متوقف کردند تا وقتی که اجازه افزایش قیمت پیدا کردند.

نکته دیگر که به آن اشاره می شود، کمبود مواد اولیه ساخت دارو یا گرانی آنهاست که می گویند روی فرآیند تولید دارو تاثیرگذار بوده است. اما نکته مهم درباره کمبود آنتی بیوتیک هاست که دست اندرکاران می گویند برخی از اقلام دارویی این حوزه از چندماه گذشته در کرمان با کمبود مواجه بوده و اینک نیز این وضعیت تداوم دارد و درباره درباره علت آن نیز مسائل مختلفی بیان می شود.

همچنین برخی فعالان این عرصه می گویند جلوگیری از واردات برخی داروهای تولید داخل نیز بی تاثیر نبوده است؛ برفرض وقتی یک نوع دارو وارد نشود و نوع تولید داخل آن نیز متقاضی نداشته باشد، این کمبود مشهودتر می شود.

حضور در داروخانه ها

باتوجه به این وضعیت، خبرنگار فت فتو در سطح شهر کرمان به چند داروخانه سر زد و در گزارشی میدانی به بررسی موضوع پرداخت؛ برخی کمبودها در زمینه آنتی بیوتیک ها و نیز برخی اقلام خاص دارویی وارداتی مشهود بود؛ حتی کمبود آنتی بیوتیک ها به چندماه پیش بر می گردد اما کمبود دارو آنقدر زیاد و گسترده نبود که مشکل زیادی ایجاد کند.

همچنین کمبود سرم در برخی نقاط گزارش شد که متولیان می گویند با اوج گرفتن کرونا این موضوع طبیعی است و براساس سهمیه های مشخص، نسبت به تامین آنها اقدام می شود.

یکی از متصدیان داروخانه‌ای پر مشتری در بلوار جمهوری شهر کرمان گفت: برخی داروها مثل الانزاپین(برای درمان برخی مشکلات روحی و روانی)دچار کمبود هستیم.

عقبه کمبود آنتی بیوتیک ها

وی با اشاره به اینکه در آنتی‌بیوتیک‌ها که داروهای عادی هستند و بعضا برای مواردی از کرونا هم کاربرد دارند نیز دچار کمبود هستیم افزود: کمبود آنتی بیوتیک ها البته به چندماه پیش بر می گردد.

مسئول فنی این داروخانه به کمبود موجود در داروهای پوکی استخوان و بیماری قلبی و عروقی نیز اشاره کرد و افزود: البته وضعیت این داروها نسبت به قبل خیلی بهتر شده و چند ماه پیش کمبودها شدیدتر بود. 

وی با بیان اینکه داروهای تنفسی مانند اسپری سرتاید هم مدتی کمیاب بود اظهارداشت: اینک نمونه‌های خارجی این داروها  بسیار گران شده اند و نمونه‌های ایرانی فقط موجود است که استقبال مردم از این نمونه‌های ایرانی هم زیاد نیست.

متصدی داروخانه دیگری در خیابان ابن سینا اظهارداشت: داروهای تنفسی خارجی خیلی کمبود داریم.

او با اشاره به اینکه در نمونه‌های خارجی داروها کمبود داریم که البته جایگزین داخلی هم دارند افزود: فرهنگ استقبال از داروهای ایرانی وجود ندارد و مردم معمولا ترجیحشان این است که خارجی بگیرند و در این راستا باکمبود مواجه می‌شوند. 

این مسئول فنی داروخانه تاکید کرد: حتی بعضی داروهای ایرانی با کیفیت نیز که در شرکت‌های صاحب برند تولید می شوند با استقبال مردم مواجه نمی شوند.

به داروخانه دیگر در خیابان شریعتی مراجعه کردیم که مسئول فنی این داروخانه نیز گفت: فقط در داروهای آنتی‌بیوتیک مثل شربت‌های آموکسی کلاو (برای درمان عفونت‌های باکتریایی) کمبود داریم و موجودی داروهای کلی دیگر دارای سطح مناسبی است.

مسئول فنی داروخانه‌ای دیگر در خیابان مصطفی خمینی شهر کرمان هم به وضعیت کمبود دارو اشاره کرد و گفت: اینک کمبود در انواع داروها زیاد داریم مثلا الان سرم خیلی کم است،  قرص های اعصاب و نیز فشار خون هم  وضعیت خوبی ندارند.

او ادامه داد: داروهای خارجی خیلی کمبود هست و مشابه داخلی هم استقبال خوبی نمی شود.

یکی دیگر از متصدیان داروخانه در خیابان بحرالعلوم گفت: بعد از تغییر قیمت‌ها یا سیاست‌های ارزی دولت، شرکت‌های تولید کننده دارو به دلیل هزینه‌ها در تولید دارو دچار وقفه کوتاهی در تولید دارو شدند و این مهم باعث کمبود دارو شد.

وی به علت کمبودها و بعضی سهمیه‌بندی‌ها در داروها اشاره کرد و افزود: بعد از فراگیری کرونا روال و نوع مصرف دارو خیلی عوض شد به همین دلیل خیلی از شرکت‌های تولید دارو در فروش داروهایی که تولید کرده بودند یا مواد اولیه‌ای که داشتند به مشکل خوردند.

این متصدی داروخانه افزود: مثلا مصرف آنتی بیوتیک‌ها به دلیل کرونا  پایین آمد و در  داروخانه‌ها انقضای این گونه داروها می‌گذشت از اینرو از سوی داروخانه‌ها خریداری نمی‌شد و شرکت‌های تولید کننده دارو نیز به مشکل خوردند.

وی ادامه داد: بعد از موضوع کرونا هم شرکت‌های تولید دارو تا بیایند خود را جمع و جور کنند و تامین ارز داشته باشند چند ماهی زمان نیاز بود و این موضوع با یکسری تغییرات قیمتی در سطح جامعه همراه شد و هزینه‌های تولید بالا رفت که در نهایت این وقفه تولید در چند ماه باعث سهمیه‌بندی در بعضی داروها و کمبود شد.

این فعال عرضه دارو با اشاره به اینکه سهمیه دارویی اختصاص یافته به داروخانه‌اش متناسب با متقاضیان و مراجعان است و کمبودی ندارد افزود: در داروخانه های سایر همکاران که مراجعه‌کننده از سایر استان‌ها مثل هرمزگان یا سیستان و بلوچستان نیز دارند شاید سهمیه دارویی اختصاص یافته کفاف ندهد. البته این به معنی نایاب بودن داروها نیست فقط طبق سهمیه‌بندی دچار کمبود دارو به دلیل تقاضای بالاتر مراجعان شدند.

تایید کمبود و نوید مسئولان

برای کسب اطلاع بیشتر از وضعیت موجود در حوزه دارو به سراغ معاون دارو و غذای دانشگاه علوم پزشکی کرمان رفتیم که بیشتر از همه در جریان وضع این روزهای دارو و اتفاقات آن است.

علی اسدی‌پور کمبود این روزهای برخی داروها را تایید می‌کند البته معتقد است که این موضوع مقطعی است و طی یکی دو هفته آینده رفع می‌شود.

از نظر معاون دارو و غذای دانشگاه علوم پزشکی کرمان این کمبود دارو علت‌های مختلفی دارد؛ وی می‌گوید: یکی از این علت‌ها مشکل در واردات مواد اولیه داروهاست.

وی افزود: مشکلات در تولید دارو کمتر شده و ظرف چند هفته آینده کمبود برطرف می‌شود.

متناسب نبودن داروی توزیعی با جمعیت هدف یکی از مهمترین علت‌های کمبود از نظر کارشناسان حوزه دارو شناخته می‌شود که معاون دارو و غذای دانشگاه علوم پزشکی کرمان در این باره توضیح می‌دهد: اختصاص دارو براساس شاخصه های مختلفی صورت می‌گیرد که یکی از آنها جمعیت است.

به گفته وی، البته مولفه های دیگری هم وجود دارد مثل تعداد پزشکان که مثلا کرمان به نسبت سیستان و بلوچستان تعداد پزشک بیشتر دارد و تعداد افراد بیشتری از استان‌های دیگری به اینجا می‌آیند و نیاز بیشتری به دارو خواهد بود.

او ادامه می‌دهد: مثلا تهران نسبت به جمعیتش سهمیه دارویی بیشتری نیز دارد چون از شهرستان‌ها و استان‌های مختلف به آنجا برای درمان می‌روند.

اسدی پور در پاسخ به خبرنگار فت فتو تصریح و تاکید دارد: اینطوری نیست که توزیع دارو بی‌حساب و کتاب باشد.

دارویار طرحی برای جبران و فرهنگ سازی

اما صرفنظر از برخی تلاطم ها در نظام تولید، واردات و عرضه دارو، باتوجه به اجرای طرح های کلان درباره تغییر قیمت دارو که مقرر شده این تغییر قیمت هزینه ای بر بیماران و شهروندان ( در چارچوب مشخص پیگیری درمان) بار نکند، دولت طرحی را راه اندازی کرده موسوم به دارویار که براساس آن می خواهد بسیاری از مشکلات موجود را مدیریت کند.

در این طرح مبنا بر این است که ضمن منطقی و متعادل شدن مصرف دارو، هزینه های افزایش قیمت دارو به بیمار بار نشود؛ البته این وضعیت الزاماتی دارد و حتما باید پزشک دارو را نسخه کرده باشد و بیمار طبق فرآیندی مشخص برای تهیه دارو اقدام کند.

در طرح دارویار تمامی داروهای تولید داخل(۱۶۰۰ قلم کُد ژنریک دارو) مشمول اصلاح سیاست‌های ارزی قرار خواهد گرفت که افزایش قیمت ۱۴۰۰ کُد ژنریک توسط بیمه‌ها پوشش داده می‌شود و نرخ ۲۰۰ قلم دیگر هیچ تغییری نخواهد داشت. بر این اساس افزایش قیمت ۳۶۶ قلم داروی ضروری و پُرمصرف بیماران و ۱۱۹ قلم دارو که تاکنون زیرپوشش بیمه نبوده است نیز در قالب این طرح با نسخه پزشک تحت پوشش بیمه قرار می گیرد. بنا بر اعلام متولیان وزارت بهداشت، طرح دارویار باهدف جبران افزایش قیمت‌های ناشی از سیاست‌های ارزی در داروهای تولید داخل و به منظور کاهش هزینه‌های پرداختی از سوی بیماران و افزایش تعداد داروهای تحت پوشش بیمه اجرایی شده تا ضمن توزیع عادلانه یارانه دارو برای همه دهک‌ها وضعیت برابری ایجاد کند. در این طرح برای بیمه مردم هم فکر شده و از افراد فاقد بیمه خواسته‌اند با نام‌نویسی در سامانه بیمه سلامت به صورت رایگان تحت پوشش بیمه قرار گیرند و از مزایای طرح دارویار برخوردار باشند. این طرح اهداف میان‌مدت و بلند مدت دیگری هم دارد که مسئولان بهداشت درمان به مواردی مثل کاهش تقاضای القایی و اصلاح الگوی مصرف دارو در جامعه، حمایت ویژه از داروهای مصرفی بیماران خاص و صعب‌العلاج، رشد صادرات رسمی دارو و کنترل قاچاق معکوس اشاره کرده‌اند.

اگرچه برخی انتقادها درباره اینکه چرا آشنایی مردم با این طرح آنچنان که باید باشد نیست می شود اما آنطور که گزارش می شود طرح دارویار از ۲۳ تیرماه در کشور آغاز شده است. در همین زمینه معاون دارو و غذای دانشگاه علوم پزشکی کرمان می‌گوید: اجرای طرح دارویار راه‌حلی برای جبران کمبود و نبود داروها و افزایش قیمت‌هاست.

اسدی‌پور با بیان اینکه طرح دارویار همزمان با سراسر کشور ۲۳ تیر در کرمان اجرایی شده و همه داروخانه‌های سطح  استان  در اجرای آن همکاری کامل کرده‌اند افزود: با اجرای طرح دارویار قرار بر این است که کسانی که از روی دفترچه بیمه نسخه دارویی خود را دریافت می‌کنند به هیچ وجه قیمت داروهایشان افزایش پیدا نکند.

وی توضیح داد: در اجرای طرح دارویار اگر مردم افزایش قیمتی در داروهای خودشان مشاهده کردند به موضوع رسیدگی می‌شود و در خدمت مردم هستیم.

اسدی پور در ادامه به سامانه پیامکی ۱۰۰۰۳۴۱۲۱۰۵۶۲۰ اشاره می‌کند و از  مردم می‌خواهد نظرات خود را از این طریق به معاونت دارو انتقال دهند.

معاون دارو و غذای دانشگاه علوم پزشکی کرمان ادامه داد: بیماران در صورت نیاز به دارو باید به پزشک مراجعه و در نسخه درمانی الکترونیکی‌شان دارو ثبت شود تا از مزایای اجرای طرح دارویار برخوردار باشند. 

وی ادامه داد: کسانی که بیمه نیستند هم  برای بهره مندی از مزایای طرح دارویار می‌توانند با یک تلفن به بیمه سلامت بیمه شوند و در این صورت قیمت داروها نه تنها گران تر نشده بلکه درصدی از موارد ارزان تر هم شده است زیرا قبلا بعضی از داروها  تحت پوشش بیمه نبودند و در طرح دارویار این اقلام هم تحت پوشش بیمه درآمده اند.

دارویار از قاچاق و کمبود دارو جلوگیری می‌کند؟

به گفته کارشناسان علاوه بر هدف اصلی اجرای طرح دارویار که جلوگیری از افزایش قیمت دارو در نتیجه اصلاح سیاست‌های ارزی است به کاهش قاچاق دارو هم کمک می‌کند. در واقع می توان گفت که با اجرای طرح دارویار تخصیص ارز ترجیحی به دارو اصلاح و قاچاق معکوس دارو کم می‌شود که این مهم  در نگاه اول خیلی از کمبود داروها را جبران می‌کند. رئیس سازمان غذا و دارو کشور هم درباره با این موضوع گفته است: ۳۰ درصد کمبودهای دارویی با اجرای طرح  دارویار رفع می‌شود.

معاون دارو و غذای دانشگاه علوم پزشکی کرمان نیز درزمینه کاهش قاچاق دارو به دنبال اجرای طرح دارویار توضیح می‌دهد: وقتی که قیمت دارو ارزان باشد بسیاری از داروها به خارج از کشور قاچاق می‌شود به طور مثال در بازار دارویی پاکستان، افغانستان، عراق، ترکیه و برخی کشورهای جنوب خلیج فارس داروهای ایرانی زیادی را می بینیم اما با طرح دارویار قیمت داروها برای قاچاق بالاتر می‌رود و برای قاچاقچیان صرف نمی‌کند.

طرح دارویار و کمک به بیماران خاص

وقتی دارویی دچار کمبود یا تحریم می شود ذهن همه‌ به سمت بیماری‌های خاص مثل تالاسمی، هموفیلی و بیماران نارسایی کلیه(بیماران نیازمند به دیالیز) می‌رود.

مدیر عامل موسسه خیریه ثامن الحجج (ع) مرکز درمانی بیماران خاص استان کرمان درباره وضعیت داروهای بیماران خاص می‌گوید: یک مدت کمبود در داروهای بیماران خاص در استان داشتیم که این موضوع برطرف شده و هم‌اینک در بحث داروهای بیماران تالاسمی و بیماران ام.اس مشکل آنچنانی وجود ندارد؛ روزبه روز هم شرایط درحال بهتر شدن است.

علی شمسی‌نیا با اشاره به وجود همه نوع دارو برای بیماران خاص گفت: در مورد داروهای خارجی باید خود وزارت‌خانه اقدام کند؛ الان داروهای خوب با کیفیت بالای ایرانی به اندازه کافی برای استفاده بیماران خاص موجود است.

او افزود: استقبال از داروهای ایرانی وجود دارد و همه بیماران از این داروها استفاده می‌کنند.

شمسی نیا طرح دارویار را نیز در بهترشدن شرایط دارویی بیماران خاص موثر می‌داند و می‌گوید: طرح دارویار برای بیماران خاص دارای مزیت است و قول مساعد داده شده که فرانشیز (مبلغی از خسارت که بیمه‌گر پرداخت نمی کند) این  دارو  را هم خود دولت پرداخت کند که بیماران با مشکلات دیگری مواجه نشوند.

هر چند مدیر عامل موسسه خیریه ثامن الحجج (ع )مرکز درمانی بیماران خاص استان کرمان موضوع و وضعیت دارویی بیماران خاص را  روبه بهبود ارزیابی و  طرح دارویار را در این زمینه موثر می داند اما همچنان به نبود و ضعف تجهیزات در مراکز درمانی بیماران خاص اشاره و تاکید می کند: ما الان مجهزترین آزمایشگاه ژنتیک را برای بیماران خاص راه‌اندازی کردیم اما توقع این است که در زمینه تجهیزات بویژه دستگاه سی.تی اسکن و ام.اری.ای به این مجموعه کمک شود.

به گزارش فت فتو نیاز دسترسی به دارو بسیار حیاتی و انکارناپذیر است اما از طرفی با اجرای مناسب طرح دارویار به نظر می‌رسد بتوان شاهد اجرای دُرست و توزیع عادلانه یارانه دارو از طریق بیمه‌ها به مردم بود تا جلو افزایش قیمت‌های ناشی از سیاست‌های ارزی را برای بیماران بگیرد و در بلند مدت نیز دولت را در اختصاص ارز ترجیحی برای واردات مواد اولیه  تولید داروها کمک و خیلی از کمبودهای موقتی دارو در سطح جامعه را نیز برطرف کند.