داستانِ دستانی که هنر مادربزرگ‌ها را زنده می‌کنند

فت فتو – کرمان؛ مهسا حقانیت: بچه که بودیم وقتی به خانه مادربزرگ‌ها می‌رفتیم از تماشای وسایلی که هنر دستان هنرمند آنها بود، لذت می‌بردیم، ما بچه‌های کرمانی از دیدن قالی‌های دستباف توی اتاق‌های خشت و گلی، پته‌های رنگ‌ووارنگ روی میزهای چوبی قدیمی، پارچه‌های گلدوزی‌شده توی طاقچه‌ها، لحاف‌های چهل‌ تکه دوزی‌شده و وسایل بافتنی رنگارنگ سیر نمی‌شدیم.

بی‌شک قدیم‌ترها به هر خانه قدیمی در هر نقطه از ایران که سر می‌زدی، همین داستان لذت‌بخش چشم‌نوازی صنایع‌دستی برقرار بود، بیخود نیست که می‌گویند «هنر نزد ایرانیان است و بس».

اما با ماشینی شدن زندگی‌ها، صنایع‌ دستی مورد بی‌توجهی قرار گرفتند تا آنجا که برخی از صنایع‌ دستی و سنتی منسوخ شدند و با مرگ آخرین بازمانده‌ها به‌نظر می‌رسید دیگر باید فاتحه آن هنر را در گوشه و کنار شهرها و روستاهای ایران خواند.

هرچند برخی از صنایع‌ دستی قدیمی ما در اوج بی‌مهری و بی‌خبری از بین رفتند و دیگر حتی یک هنرمند هم در این رشته‌ها نداریم، اما با نگاه دوباره مردم و مسؤولان به هنرهای سنتی و صنایع دستی شاهد احیای بعضی از رشته‌های صنایع دستی در سال‌های اخیر هستیم.

احیای هنر چادرشب‌بافی به عشق خاطرات شیرین کودکی

فاطمه فلاح بانویی‌ست که هنر چادرشب‌بافی را از حدود سه سال قبل در شهر لاله‌زار از توابع شهرستان بردسیر استان کرمان آغاز کرده است. وی که در دوران کودکی شاهد چادرشب‌بافی توسط مادربزرگش بوده و از همان دوران به این هنر علاقه‌مند شده است، به فت فتو می‌گوید: چادرشب‌بافی را از سه سال قبل آغاز کردم زیرا این هنر را دوست داشتم.

وی با اشاره به اینکه در گذشته در لاله‌زار چادرشب‌بافی توسط بسیاری از افراد انجام می‌شده است، ادامه می‌دهد: در حال حاضر فقط من و یک نفر دیگر مشغول چادرشب‌بافی هستیم.

فلاح خاطرنشان می‌کند: در گذشته پته‌دوزی می‌کردم، اما به‌علت علاقه‌ای که از بچگی به چادرشب‌بافی داشتم، کارگاهی را راه‌اندازی کردم و استادی را به کارگاهم آوردم و از او چادرشب‌بافی را یاد گرفتم.

وی با اشاره به اینکه چادرشب‌ها با نخ‌های پشمی و یا کاموا بافته می‌شوند، اضافه می‌کند: نخ‌های پشمی را از بازار خریداری می‌کنیم و بعد از اینکه آنها را رنگ‌آمیزی کردیم، بافت چادرشب‌های رنگی را آغاز می‌کنیم.

این هنرمند بیان می‌کند: کاربرد چادرشب‌های دستبافت برای موارد زیادی از جمله جهیزیه نوعروسان، رومیزی و سفره شب یلدا است و بیشتر مشتریان ما از همشهریان‌مان هستند.

چادرشب‌بافی پول چندانی ندارد اما آرامم می‌کند

فلاح همچنین میزان درآمد حاصل از بافت چادرشب را نسبت به زحمتی که دارد، ناچیز می‌داند، اما تصریح می‌کند: وقتی چادرشب می‌بافم و یاد خاطرات کودکی و مادربزرگم می‌افتم، آرامش می‌گیرم و خوشحالم که این هنر را زنده کرده‌ام.

وی که در نمایشگاه صنایع دستی و گردشگری کرمان هم شرکت کرده بود، با اشاره به اینکه استقبال مردم از چادرشب‌های دستباف خوبِ‌خوب نیست، اما بد هم نیست، اظهار می‌کند: دوست دارم، این هنر قدیمی را به مردم معرفی کنم و آنها هم از این هنر استقبال کنند.

قول میراثی‌ها برای گسترش هنر چادرشب‌بافی

فلاح با بیان اینکه عروسم هم به‌تازگی کمک‌دست من شده است و در کارگاه چادرشب‌بافی در کنارم حضور دارد، ادامه می‌دهد: هیچ‌کس از من برای احیای هنر چادرشب‌بافی حمایت نکرد، اما سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که عاقبت‌شان به‌خیر باشد، گفته‌اند به من وام می‌دهند تا کارم را گسترش بدهم.

احیای ابریشم‌بافی با روش مدرن

 اما ابریشم‌بافی به‌عنوان هنری‌ست که ریشه در تاریخ استان گلستان دارد، محبوبه نعیمی هنرمند جوانی‌ست که او هم از آنجا که مادربزرگش ابریشم‌بافی می‌کرده از کودکی با این هنر آشنا شده است و حالا با دستان هنرمند خود برای احیای این هنر البته به سبک نوین اقدام کرده است.

وی که غرفه ابریشم‌بافی گلستان را در نمایشگاه صنایع دستی و گردشگری کارمانیای کرمان برپا کرده بود، در گفت‌وگو با فت فتو اظهار می‌کند: با ابریشم‌بافی از قدیم آشنا بودم زیرا مامان‌‌بزرگم این هنر را انجام می‌داد.

این هنرمند ادامه می‌دهد: وقتی وارد دانشگاه شدم، از آنجا که رشته تحصیلی من طراحی دوخت بود، با مبحث بافت پارچه بیشتر آشنا شدم و با یکی از استادانم هماهنگ کردم تا آموزش ابریشم‌بافی به‌صورت مدرن را یاد بگیرم.

این هنرمند جوان خاطرنشان می‌کند: بافت پارچه‌های ابریشم‌بافی مدرن مانند همان پارچه‌های قدیمی است و ما فقط طرح‌هایی را به پارچه اضافه می‌کنیم و دستگاه‌های بافت ابریشم هم مدرن شده‌اند.

نعیمی یادآور می‌شود: دستگاه‌های ابریشم‌بافی قدیمی دوپداله بودند و دستگاه‌های جدید هشت‌پداله هستند که به آنها هشت‌وَردی گفته می‌شود.

پوست زیبا و شاداب با پارچه‌های ابریشمی

وی که علاوه بر نمایشگاه صنایع‌دستی همچنین دو بار در نمایشگاه صنایع‌دستی تهران هم شرکت کرده است درباره استقبال مردم نسبت به هنر ابریشم‌بافی بیان می‌کند: مردم نمی‌دانند ابریشم‌بافی چیست و اطلاعات چندانی درباره پارچه ابریشمی ندارند.

نعیمی بیان می‌کند: پارچه‌هایی که می‌بافم، ۱۰۰ درصد طبیعی و ابریشم‌های دست‌ریس است و افراد با استفاده از دستمال‌ها و یا روبالشتی‌های ابریشمی می‌توانند به پوست خود طراوت و شادابی بدهند.

وی برگزاری نمایشگاه‌های صنایع‌ دستی برای آشنایی بیشتر مردم با هنرهایی مانند ابریشم‌بافی را مفید و موثر می‌داند و می‌گوید: از آن‌جا که مواد اولیه پارچه‌های ابریشمی و یا پارچه‌های پنبه‌ای گران است، بنابراین محصول نهایی هم قیمت بالایی دارد، اما مردم باید بدانند هزینه‌ای که برای این پارچه‌ها می‌کنند در واقع هزینه برای سلامتی و روحیه خودشان است.

علاقه خارجی‌ها به پارچه‌های ابریشمی

نعیمی همچنین استقبال از پارچه‌های ابریشمی در خارج از کشور را خوب ذکر می‌کند و می‌افزاید: مردم ما هم وقتی پارچه‌های ابریشمی و پنبه‌ای را می‌بینند، یاد دوران قدیم می‌افتند و خاطرات نوستالژی برای‌شان زنده می‌شود، اما با توجه به شرایط اقتصادی فقط نگاه می‌کنند، لبخند می‌زنند و می‌روند.

وی درباره بازدیدکنندگان کرمانی تصریح می‌کند: کرمانی‌ها مردمان خوبی هستند، روحیه و لبخند مهربان آنها را که می‌بینم، سر ذوق می‌آیم، آنها به غرفه من می‌آیند و سوؤال‌هایی که می‌پرسند نشان می‌دهد، دوست دارند، آگاه شوند و این خیلی خوب است.

به‌نظر می‌رسد احیا و باززنده‌سازی صنایع دستی و هنرهای سنتی ایرانی باید با سرعت بیشتری دنبال شود تا این دست‌آفریده‌ها علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار برای بسیاری از افراد همچنین به‌عنوان محور توسعه فرهنگی و صادراتی قرار گیرند.

انتهای پیام/۸۰۰۱۹/ب