۵ فروردین در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش نذیر کرمان، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۵ فروردین برابر با ۲۴ مارس را ورق می‌زنیم.

***

فیروز نادری

۵ فروردین ۱۳۲۵ خورشیدی، فیروز نادری، دانشمند ایرانی ساکن آمریکا که سال‌ها معاون مدیرکل تنظیم راهبردهای آزمایشگاه پیش‌رانش جت (JPL) و مدیرکل اکتشافات منظومه خورشیدی ناسا بود به‌دنیا آمد. نادری از ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۰ برنامه اوریجین را مدیریت کرد که برنامه‌ای بلندپروازانه و پر از فناوری برای جست‌وجوی سیارات مشابه زمین در اطراف سایر ستارگان بود و از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ مدیر برنامه کاوش مریخ بود. شهرت این دانشمند ایرانی برای مدیریت ۲ کاوشگر مریخ‌نورد اسپریت (روح) و آپورچونیتی (فرصت) بود. او همچنین مسئولیت فضاپیمای کاسینی در زحل، مأموریت داون (سپیده‌دم) به سیارک‌های وستا و سرس، مأموریت جونو به مشتری و ساخت اولین بالگرد مریخی و یک مأموریت چند میلیارد دلاری به اروپا (یکی از قمرهای مشتری) را برای جست‌وجوی حیات در خارج از زمین بر عهده داشت. سیارک ۱۹۸۹ EL1 در بزرگداشت او به سیارک ۵۵۱۵ نادری نامگذاری شده است.

کخ و بیماری سل

۲۴ مارس ۱۸۸۲ میلادی برابر با ۵ فروردین ۱۲۶۱ خورشیدی، دانشمند آلمانی رابرت کخ به انجمن فیزیولوژی برلین اعلام کرد که باسیل مسئول سل را کشف کرده است. حضار از شنیدن این خبر میخکوب شدند. سه هفته بعد، در ۱۰ آوریل ۱۸۸۲، کخ مقاله «سبب‌شناسی سل» را منتشر کرد. او در سال ۱۸۸۴ نسخه‌ای مبسوط‌تر از این مقاله را در مقاله دومی با همین عنوان منتشر کرد که «انگاره کخ» را ارائه می‌کرد که در شکل‌گیری نظریه میکروب‌های بیماری‌زا نقش مهمی ایفا کرد. کخ باسیل موجود در تمام موارد بیماری را پیدا کرده بود و ریزاندامگان (میکروارگانیسمی) را که با استفاده از آن برای تلقیح و آلوده‌کردن میزبان جدید باعث بیماری شده بود جدا و کشت داده و همان ریزاندامگان را از میزبان بیمار شناسایی کرده بود. کخ در سال ۱۹۰۵ جایزه نوبل پزشکی را دریافت کرد.

آنفلوآنزای خوکی

۲۴ مارس ۱۹۷۶ میلادی برابر با ۵ فروردین ۱۳۵۵ خورشیدی، جرارد فورد، رییس‌جمهوری وقت آمریکا، پیرو توصیه‌های متخصصان پزشکی، از ایالات‌متحده خواست که واکسن آنفلوآنزای خوکی را که برنامه‌ای ۱۳۵میلیون دلاری برای تلقیح انبوه کل جمعیت بود انجام دهد. پیش‌از‌این، هیچ تلاش واکسیناسیون قابل مقایسه‌ای در ایالات متحده انجام نشده بود. تلاش سراسری واکسیناسیون در نتیجه ویروس جدیدی آغاز شد که برای اولین‌بار در فورت دیکس، نیوجرسی، شناسایی شد و با شناسه «آنفلوآنزای قاتل» نامگذاری شد. کارشناسان آن را با آنفلوآنزای اسپانیایی ۱۹۱۸ مقایسه کردند و زنگ خطر شیوع همه‌گیری بزرگ احتمالی را به صدا درآوردند. با این واکسیناسیون، ویروس هرگز خارج از منطقه فورت دیکس گسترده نشد. تحقیقات بعدی نشان داد که احتمالاً می‌توانست مرگبارتر از آنفلوآنزای اسپانیایی باشد.

جان هریسون

۲۴ مارس ۱۶۹۳ میلادی برابر با ۵ فروردین ۱۰۷۲ خورشیدی، جان هریسون، زمان‌شناس انگلیسی که اولین کرنومتر (زمان‌سنج) دریایی کاربردی را اختراع کرد به دنیا آمد و در ۲۴ مارس ۱۷۷۶ میلادی برابر با ۵ فروردین ۱۱۵۵ خورشیدی درگذشت. زمان‌سنج اختراعی هریسون دریانوردان را قادر می‌ساخت طول جغرافیایی را در دریا به دقت محاسبه کنند. پس‌ازاینکه دولت بریتانیا جایزه بزرگی را برای ابزارهای ناوبری جدید با هدف جلوگیری از بلایای بیشتر در دریا ارائه کرد، از او خواسته شد تا این کار را آغاز کند. جان هریسون تاسیسات علمی و آکادمیک زمان خود را بر عهده گرفت و این جایزه را با بینش مکانیکی، استعداد و اراده فوق‌العاده به دست آورد.

الکساندر ادموند بکرل

 ۲۴ مارس ۱۸۲۰ میلادی برابر با ۵ فروردین ۱۱۹۹ خورشیدی، الکساندر ادموند بکرل، فیزیکدان فرانسوی به‌دنیا آمد. او پسر شیمی‌دان آنتوان سزار بکرل و پدر فیزیک‌دان هانری بکرل (کاشف رادیواکتیویته) بود. الکساندر بکرل کارهای تجربی‌اش را در حوزه‌های الکتریسیته، اپتیک و مغناطیس انجام می‌داد. او ویژگی‌های جریان‌های الکتریکی و چگونگی پیدایش آنها را اندازه‌گیری کرد و در سال ۱۸۴۰ جریان‌های الکتریکی را در واکنش‌های شیمیایی خاصی که با نور آغاز می‌شود، کشف کرد. او در رشته دیامغناطیس تحصیل کرد و در سال ۱۸۵۵ کشف کرد که با جابه‌جایی یک رسانای فلزی در یک مایع، مقداری جریان الکتریکی تولید می‌شود. او فسفروسکوپ را برای اندازه‌گیری مدت زمان کوتاه فسفرسانس مواد پس‌از قرارگرفتن درمعرض نور روشن اختراع کرد و همچنین توانست طیف نور ساطع‌شده از اجسام درخشان را بررسی کند. به‌لطف مطالعات او، اثر فتوولتائیک را باعنوان «اثر بکرل» هم می‌شناسند.