۴ خرداد در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش نذیر کرمان، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۴ خرداد اردیبهشت برابر ۲۴ می را ورق می‌زنیم.

***

گابریل فارنهایت

۲۴ می ۱۶۸۶ میلادی برابر با ۴ خرداد متولد ۱۰۶۵ خورشیدی، گابریل دانیل فارنهایت، فیزیکدان و سازنده ادوات هواشناسی آلمانی‌هلندی به‌دنیا آمد. او بیشتر عمرش را در هلند زندگی کرد و در سال ۱۷۰۹ دماسنج الکلی و در سال ۱۷۱۴ دماسنج جیوه‌ای را اختراع کرد و مقیاس درجه حرارت فارنهایت را توسعه داد. او برای صفر مقیاس خود از دمای مخلوط یخ و نمک مساوی استفاده کرد. ۳۰ درجه را برای نقطه انجماد آب و ۹۰ درجه را برای دمای طبیعی بدن درنظر گرفت. بعدها  دمای ۳۲ درجه را برای نقطه انجماد آب و ۲۱۲ درجه را برای نقطه جوش آب تنظیم کرد که فاصله بین این دو به ۱۸۰ قسمت تقسیم می‌شود. فارینهایت همچنین یک رطوبت‌سنج برای اندازه‌گیری رطوبت نسبی اختراع کرد و دریافت که هر مایعی دارای نقطه جوش متفاوتی است که با فشار اتمسفر تغییر می‌کند.

ویلیام گیلبرت

۲۴ می ۱۵۴۴ میلادی برابر با ۴ خرداد ۹۲۳ خورشیدی، ویلیام گیلبرت، دانشمند انگلیسی که به «پدر مطالعات الکتریکی» شهرت دارد به‌دنیا آمد. او محققی پیشگام در مغناطیس بود که سال‌ها صرف بررسی جاذبه‌های مغناطیسی و الکتریکی کرد. گیلبرت نام جاذبه الکتریکی، نیروی الکتریکی، الکتریسیته و قطب مغناطیسی را ابداع کرد. او در زمان سلطنت ملکه الیزابت اول به برجسته‌ترین مرد علم در انگلستان تبدیل شد. باتوجه به اینکه سوزن قطب‌نما نه‌فقط شمال و جنوب را نشان می‌دهد، که سمت پایین هم خم می‌شود گیلبرت فکر کرد که زمین همانند آهنربای میله‌ای عمل می‌کند. او هم مثل کوپرنیک معتقد بود که زمین حول محور خودش می‌چرخد و ستارگان ثابت همه در یک فاصله از زمین نیستند. گیلبرت فکر می‌کرد که این نوعی مغناطیس است که سیارات را در مدار خود نگه می‌دارد.

تام بیکن

۲۴ می ۱۹۹۲ میلادی برابر با ۴ خرداد ۱۳۷۱ خورشیدی فرانسیس تام بیکن، مهندس مکانیک انگلیسی درگذشت. او در ساخت اولین سلول سوختی مدرن هیدروژن-اکسیژن پیشگام بود. این پیل سوختی که امروزه با نام سلول سوختی آلکالاین یا سلول سوختی بیکن ینز هم شناخته می‌شود، به‌طور الکتروشیمیایی هوا و سوخت را مستقیما به الکتریسیته تبدیل می‌کرد. سر ویلیام گرو در ۱۸۴۲ زمانی‌که اکسیژن و هیدروژن را به الکترودهای پلاتین غوطه‌ور در اسید سولفوریک و جریان در یک مدار خارجی تولید کرد برای اولین‌بار این اصل را مشاهده کرد. اما  این مشاهده به‌صورت یک کنجکاوی باقی ماند تا اینکه بیکن در اوایل دهه ۱۹۴۰ تحقیقات جدی را برای کاربرد پیشنهادی در زیردریایی‌ها آغاز کرد. سال ۱۹۵۹ او یک پیل سوختی ۶ کیلوواتی موفق ساخت. وقتی این پیل‌های سوختی در فضاپیماهای آپولو استفاده می‌شدند، هم می‌توانستند انرژی حین پرواز و هم آب آشامیدنی تمیز را به‌عنوان محصول جانبی واکنش الکتروشیمیایی فراهم کنند.

نیکلاس کوپرنیک

۲۴ می ۱۵۴۳ میلادی برابر با ۴ خرداد ۹۲۲ خورشیدی، نیکلاس کوپرنیکوس، اخترشناس لهستانی که مدل خورشیدمرکزی منظومه خورشیدی را پیشنهاد کرد درگذشت. براساس مدل خورشیدمرکزی، تمام سیاره‌ها ازجمله زمین دور خورشید می‌چرخند. او تشخیص داد که زمین سیاره‌ای است که علاوه‌بر گردش سالانه دور خورشید، روزی یک‌بار هم حول محور خودش می‌چرخد. کوپرنیک فاصله بسیار زیاد ستاره‌ها را درک کرد و اندیشه‌هایش را در کتابی باعنوان «درباب گردش اجرام آسمانی» نوشت. هرچند این کتاب در سال ۱۵۳۰ تکمیل شد، اما بنابر درخواست خود کوپرنیک این کتاب پس‌از مرگش در سال ۱۵۴۳ منتشر شد.