چگونه چک برگشتی را می‌توان وصول کرد؟ (قسمت دوم)

سبحان غفاری وکیل دادگستری در گفت وگو با خبرنگار حوزه حقوقی فت فتو گفت: در ادامه مطالب قسمت اول، وقتی درخصوص چک تقاضای گواهی عدم پرداخت داده می شود برای بانک یک سری تکالیف در قانون جدید آمده که مردم باید بلد باشند و از بانک ها درخواست کنند ولی در چند ماه اخیر طی آیین نامه ای، دستورالعمل شده که بانک ها این کار را مستقیما و بدون درخواست مراجعه کننده انجام دهند.

وی افزود: این درخواست به این شکل بود که، وقتی به بانک مراجعه می‌شد می بایست دارنده چک از متصدی بانک درخواست کند که چک عدم پرداخت، در سامانه یکپارچه بانک مرکزی درج شود هرچند که برای این امر، ملاک نیست که آن درخواست مربوط به شرایط شکلی و یا نبود وجه چک باشد.

غفاری ادامه داد: باید توجه کرد که، گواهی عدم پرداخت دارای “کد رهگیری” باشد که درصورت عدم وجود آن کد، مراجع قضایی آن گواهی را معتبر نمی دانند و در نهایت نمی توان از اداره ثبت برای وصول وجه درخواست صدور اجراییه شود.

به گفته این حقوقدان، سو اثر ناشی از صدور چک پرداخت نشدنی یا کسری موجودی چک، در ماده ۵ مکرر قانون چک یک سری ترتیبات تنبیهی برای صادر کننده چک پیش‌بینی کرده است حتی برای کسی که کسری موجودی داشته است.

وی با تاکید بر اینکه، ترتیبات تنبیهی تا رفع سواثر چک برقرار خواهد بود، گفت: این ترتیبات تنبیهی، شامل عدم افتتاح حساب از صدور کارت بانکی جدید می باشد یعنی وقتی از بانک درخواست ثبت گواهی عدم پرداخت، شود تمامی حساب های صادر کننده چک، قفل و بسته می شوند و به مبلغی که چک صادر شده است حساب ها و کارت ها توقیف می شود.

این وکیل دادگستری با اشاره به یک استثناء، افزود: اگر گواهی عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت باشد، این سو اثر تلقی نمی شود و مشمول تنبیهات نخواهد شد.

وی بیان داشت: در مواردی از چک برگشتی رفع سو اثر می شود و موارد تنبیهی منتفی می شود، مورد اول واریز وجه و یا کسر موجودی انجام شود، بانک موظف است ظرف مدت ۳ روز واریز این مبلغ را به دارنده چک اطلاع دهد و لذا دارنده چک، به مدت یکسال فرصت پاس چک را دارد.

غفاری ادامه داد: مورد دوم رفع سو اثر، صادر کننده با پرداخت نقدی وجه مورد نظر به دارنده، چک را پس گرفته و لاشه چک را به بانک تحویل دهد چراکه طبق قانون، لاشه چک دست هر شخص باشد مدعی محسوب می شود بنابراین با پرداخت دستی وجه، باید لاشه چک به بانک برگردانده شود.

این مدرس دانشگاه در پاسخ به این سوال که اگر چک به هر دلیلی مفقود و یا مخدوش شده باشد، چه باید انجام داد؟ گفت: در این صورت باید یک رضایت نامه محضری و رسمی، در محل دفاتر اسناد رسمی، انجام شود یعنی اینکه دارنده چک،  محضری بنویسد و اعلام کند که مبلغ چک را دریافت کرده و دیگر شکایتی از صادر کننده چک نداشته و بدهی باقی نمانده است.

وی در ادامه موارد رفع سو اثر از چک عنوان کرد: مورد سوم، حکم قضایی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب است، یعنی صادر کننده شاکی شود که چک سفید امضا و به ناحق بوده و یا سرقت شده و یا اینکه ۳ سال از تاریخ گواهی صدور عدم پرداخت مشروط به عدم طرح دعوا صورت گرفته شود، بنابراین در چنین مواردی چک اثری نخواهد داشت.

وکیل دادگستری درخصوص اینکه در چه مواردی در زمینه چک اصلا نمی توانیم شکایت کنیم؟ تاکید کرد: قانون گذار در ماده ۱۳ قانون چک، مواردی را اعلام کرده که بر اساس آن، چک بی محل قابلیت شکایت کیفری را ندارد؛ ۱) درصورتی که ثابت شود چک سفید امضا است، ۲) هرگاه در متن چک وصول وجه منوط به تعهد وشرطی شده باشد و ۳) ثابت شود که چک بدون تاریخ صادر شده و تاریخ واقعی صدور چک مقدم بر تاریخ مندرج در متن چک است.

این حقوقدان افزود: اگر یک فقره چک برای پنج روز دیگر نوشته شود، این چک مدت‌دار محسوب شده و وقتی می خواهید چک را تحویل بگیرید باید توجه کرد که تاریخ چک برای روزی تعطیل صادر نشده باشد تا بتوانید شکایت کیفری را انجام دهید.

غفاری در ادامه به قانون جدید چک اشاره کرد و گفت: نوآوری سال ۱۳۹۷ چک برای مردم راه را هموار کرده است، آن هم، صدور اجراییه برای وصول وجه چک است و الان افراد در خصوص چک سراغ اجراییه می روند.

این مدرس دانشگاه افزود: تا قبل می بایست با تقدیم دادخواست و صبوریت برای تشکیل جلسه دادگاه و طی شدن پروسه صدور و قطعی شدن حکم وسپس اقدام برای اجراییه شود، ولی اکنون با قانون جدید چک، تمام مسیر مذکور را برداشته است و مستقیما اجراییه صادر می شود.

وی درخصوص روش اجراییه جدید گفت: به این صورت است که با دریافت گواهی عدم پرداخت و ضمن داشتن کد رهگیری مربوطه، برای صدور اجراییه از دادگاه صالح (در قسمت اول خبر گذشته، توضیح کامل داده شد) تقاضا می دهید.

این وکیل دادگستری یادآور شد: اجراییه نسبت به وجه چک، کسری چک و یا حق الوکاله وکیل صادر می شود و این اجراییه برای دریافت خسارت تاخیر تادیه نمی باشد، یعنی از این طریق اصل مبلغ را می توان گرفت و برای خسارت تاخیر تادیه، دادخواست مجدد داد.

این حقوقدان با اشاره به اینکه اجراییه صرفا علیه صاحب حساب صادر می شود، تصریح کرد: برای شکایت از ضامن ویا ظَهر نویس(پشت نویس چک) جداگانه دادخواست داده شود همچنین، صدور اجراییه برای وصول وجه چک، منوط به این موارد است که گواهی عدم پرداخت “باید کد رهگیری” داشته باشد و از طریق دفاتر خدمات قضایی برای دادگاه صالح ارسال شود.

غفاری با تاکید بر اینکه توجه باید داشت که چک بصورت مشروط یا بابت تضمین نباشد، افزود: اگر چک برای تضمین باشد و همچنین دلیل برگشت چک، دستور عدم پرداخت نباشد در این صورت از این روش نمی توانید اقدام کنید.

وکیل دادگستری ادامه داد: وقتی دادخواست اجراییه داده می شود، صادر کننده چک باید ظرف مدت ۱۰ روز مبلغ چک را پرداخت و یا موافقت دارنده چک را جلب کند و یا یک مال را برای اجرای حکم معرفی نماید که صورت عدم توجه به این مدت زمان، حکم جلب صادر می شود.

این حقوقدان در پاسخ به این سوال که اگر یک کارگر که نزد کارفرما چکی را به عنوان ضمانت تحویل داده باشد، و کارفرما چک را به اجرا گذاشته باشد چگونه صدور اجراییه را دراین باره متوقف کنیم؟ گفت: راه اول، باید چک بصورت مشهود بابت تضمین باشد که در این صورت می توان کارگر با تقدیم یک شکایت خیانت در امانت، ضمانت بودن چک را عنوان کند و دادخواست را تقدیم دادگاه نموده وتا زمان حصول نتیجه آن دادگاه کیفری، اجراییه شکایت کارفرما متوقف می شود.

وکیل دادگستری باتاکید براینکه، اگر در متن چک نوشته شده باشد بصورت مشروط، شخص کارفرما، کلا نمی تواند از طریق صدور اجراییه اقدام کند، افزود: راه دوم این است که صادر کننده اگر چک را بصورت ضمانت وامانت داده ولی روی متن ذکر نشده باشد ویا اینکه امضا را جعل تلقی کند، ویا چک را پرداخت کرده باشد ومدیون نباشد، باید برای ابطال اجراییه، اقامه دعوی نماید.

وی بیان داشت: البته اقامه دعوی صادر کننده، مانع جریان اجرا نیست، مگر اینکه برای مرجع قضایی دلایل و مدرکی قوی ارائه شود تا قرار توقف عملیات اجرایی صادر گردد.

این مدرس دانشگاه پیرو این توضیحات گفت: بحث چک بسیار گسترده است و دارای نکات ریز می باشد ولی موارد کلی آن این است که اگر می خواهید یک چک را از شخصی دریافت کنید، حتما شماره چک را از طریق اپلیکیشن های موجود، استعلام بگیرید تا حساب مسدود نباشد وچک برگشتی نداشته باشد و همچنین، چک حتما داخل سامانه به نام شما ثبت شود وگرنه وصف تجاری چک را از دست داده ونمی توانید از طریق اجراییه اقدام کنید.

وی تاکید کرد: دقت داشته باشید نسبت به تاریخ مندرج در چک که برای روز تعطیل صادر نشده باشد تا برای پاس کردن چک به مشکلی بر نخورید ولی اگر می خواهید خودتان یک چک را صادر کنید، پس از آنکه مبالغ را نوشتید، حتما دو طرف مبلغ نوشته شده را ضربدر بگذارید و درصورت امکان روی چک یک نوار چسب شفاف بزنید.

غفاری ادامه داد: توجه داشته باشید که باید چک صادره در وجه شخص باشد و سپس به ثبت برسد زیرا قیر کردن در وجه حامل،دیگر نمی توان چک صادر کرد.

این حقوقدان با اشاره به اینکه اگر چک به منظور ضمانت است، باید روی چک الزاما بنویسید که برای ضمانت است، تصریح کرد: داخل قرارداد شماره چک را به عنوان ضمانت قید کنید و حتما از قرارداد ۲ نسخه تهیه شود و اگر فتوکپی قراداد به شما ارائه شد، حتما امضاها اصلی در نسخه کپی شده واقع شده باشد.

وی در پایان تاکید کرد: چنانچه قصد تنظیم یک قراداد را دارید، در قراداد نویسی حتما با شخص آگاه اعم از وکیل دادگستری ویا یک مشاور الزاما مشورت داشته باشید وبا دقت به موارد ذکر شده از مشکلات احتمالی جلوگیری شود.

گفت‌وگو از نعیمه رنجبر