نبوغ راوری ها در ساخت کاروانسرای چاه کوران

نذیر کرمان – گروه استان‌ها: کاروانسرای چاه کوران راور و کاروانسرای گنجعلیخان کرمان در کمیته میراث جهانی یونسکو، با مقایسه نقشه ۲۰۰ کاروانسرا به عنوان بناهای شاخص جهانی انتخاب شده‌اند که درباره ویژگی آن‌ها در پرونده موجود در یونسکو آمده است که «هیچ‌یک از آن‌ها نقشه تکراری ندارند، بنابراین مشهود است که این دو کاروانسرا نتیجه و محصول خلاقیت و نبوغ معماران کرمانی در طول تاریخ است. در این گزارش به معرفی ویژگی‌های منحصر به فرد این کاروانسرا چاه کوران می‌پردازیم.

شهرستان راور در کرمان در مسیر جاده ادویه قرار گرفته است و یکی از شهرهایی در استان کرمان محسوب می‌شود که تعداد قابل توجهی کاروانسرا در آن قرار دارد.

کاروانسرای چاه کوران؛ نامی که از حمله نادرشاه برگرفته شد

کاروانسرای چاه کوران در قسمت مرکزی ایران، در ۵۰ کیلومتری شهر راور (در مسیر جاده استان‌های خراسانی جنوبی و رضوی) قرار گرفته که قدمت آن به دوره قاجاریه باز می‌گردد.

در مورد وجه تسمیه این بنا که توسط سیدهدایت الله سیرجانی ساخته شده است، گفته می‌شود در گذشته در این منطقه تعدادی از مردم به دست نادرشاه افشار کور شده‌اند به همین خاطر نام این محل را چاه کوران گذاشته‌اند.

کاروانسرای بزرگ چاه کوران که می‌توانست به طور همزمان چند کاروان را در خود جای دهد، نقشه‌ای به شکل مربع داشته و در چهار گوشه آن برج نگهبانی قرار دارد

این کاروانسرای بزرگ که می‌توانست به طور همزمان چند کاروان را در خود جای دهد، نقشه‌ای به شکل مربع داشته و در چهار گوشه آن برج نگهبانی قرار دارد. در قسمت ورودی کاروانسرای چاه کوران، یک هشتی قرار گرفته و با دو حجره در طرفین به حیاط مرکزی و کوچک آن راه پیدا می‌کند. در وسط کاروانسرا، حیاط و یک سکوی دایره شکل به عنوان بارانداز برای قراردادن بارهای کاروانیان تعبیه شده است.

همچنین حجره‌هایی در اطراف حیاط مرکزی قرار گرفته که هر حجره دارای ایوانی کوچک در قسمت جلو خود است در پشت حجره‌ها نیز راهروهایی برای نگهداری از چهارپایان قرار دارد.

گفتنی است نام این کاروانسرا در چندین سفرنامه تاریخی، از جمله سفرنامه معتبر غلام حسین خان افضل الملک آورده شده است.

اما این کاروانسرا برای ثبت در فهرست میراث جهانی، نیاز به مرمت داشت. مجتبی شفیعی، معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمان در این رابطه می‌گوید: فعالیت‌های حفاظتی برای مرمت و بندکشی جداره‌ها، تعویض آجرها، ساماندهی پشت بام، خاکبرداری و خواناسازی کف اصلی بنا، مرمت و بازسازی دیوارها و سایر عناصر تخریب شده را از جمله اقدامات انجام شده در کاروانسرای چاه کوران راور برای ثبت در فهرست میراث جهانی است.

رضا عباسی، فرماندار راور در این زمینه گفت: در نشست چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO)، پرونده کاروانسراهای ایران (مجموع ۵۴ کاروانسرای تاریخی) بررسی و با تصویب اعضای کمیته به عنوان بیست و هفتمین میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.

وی اضافه کرد: کاروانسرای چاکوران یکی از ۲۴ کاروانسرای کشور بود که ثبت جهانی شد.

پرونده کاروانسراهای ایران، شامل ۵۴ کاروانسرای تاریخی در ۲۴ استان کشور است که البته از بین صدها کاروانسرا انتخاب شده‌اند.

و در توضیح ویژگی‌های آن در پرونده آن چنین آمده است: «کاروانسراها یکی از مهمترین اَشکال معماری ایرانی هستند که باعث توسعه مسیرها و نیازهای مرتبط با خواسته‌ها و مقتضیات سفر شده است. این کاروانسراها با مقایسه نقشه ۲۰۰ کاروانسرا انتخاب شده‌اند و هیچ‌یک از آن‌ها نقشه تکراری ندارند؛ بنابراین مشهود است که کاروانسراها نتیجه و محصول خلاقیت و نبوغ معماران ایرانی در طول تاریخ است.»