مصادیق رحمة للعالمین بودن پیامبر اسلام(ص)

رقیه ایزدی، مدرس حوزه علوم اسلامی دانشگاه آزاد در گفت‌وگو با ایکنا از کرمان به تبیین «رحمة للعالمین» به‌عنوان یکی از اوصاف پیامبر اسلام(ص) پرداخت و گفت: طبق آیه ۱۰۷ سوره انبیا «رحمة للعالمین» از اوصاف پیامبر اسلام(ص) است که می‌فرماید: «وَمَا أَرْسَلْنَاک إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِینَ». علامه طباطبائی در توضیح این وصف پیامبر اکرم (ص) بیان می‌کند: یعنى تو رحمتى هستى که به سوى همه جماعت‌ بشرى فرستاده شده‌اى و این چیزی است که عمومیت رسالت آن را اقتضا می کند. در زبان عربی وقتی الف و ل بر سر جمع بیاید نشانه عمومیت است و به همین دلیل می‌توان گفت آن حضرت رحمت است برای اهل دنیا، تا روز قیامت، زیرا دینی را آورد که قبول آن سعادت دنیا و آخرت را در پی دارد.

این قرآن پژوه در پاسخ به این سؤال که ویژگی برتر پیامبر(ص) برای رسیدن به عنوان «رحمة للعالمین» چه بود؟، اظهار کرد: رسول خدا(ص) در مراتب کمال به آنجا رسید که جلوه کامل رحمت و محبت الهی شد و نه تنها به همه انسان‌ها، بلکه به همه موجودات به دیده رحمت و محبت می‌نگریست و با آنها رفتار می‌کرد. پیامبر خدا (ص) با مردم حتی بیشتر از یک پدر مهربان بود.

وی با بیان اینکه پیامبر مظهر کامل رحمت و محبت الهی بود، تصریح کرد: تمام صفات، ویژگی‌ها و اساس سیره پیامبر اکرم(ص) بر رحمت و محبت بود و از امام علی(ع) نقل شده که از رسول خدا(ص) درباره سنت آن حضرت پرسیدم، ایشان با تعبیر زیبایی فرمودند: «وَ الْحُبُّ أَساسِیِ» محبت، اساس و سنت من است. این رحمت و محبت در وجود، رفتار و سیره پیامبر(ص) به این دلیل است که ایشان به تمام معنا الهی بوده و دوستی خداوند همه وجودش را لبریز کرده بود. امام راحل در تبیینی لطیف و دقیق در این باره می‌فرماید: «مرتبه رحمة للعالمینی، آن مرتبه‌ای است که قوه عاقله به صبغه الهیه رنگین شود و الهی گردد و قوه عشق، به کمال مطلق الهیه برسد، به طوری که هرچه انجام دهد به حب الهی انجام دهد و به هرچه بنگرد به دیده مهر، و با این دید که نشانه و اثر محبوب است بنگرد.» 

ایزدی ادامه داد: مرتبه رحمة للعالمین مقامی است که برای هر کسی میسر نیست و وجود شریفی همچون نبی اکرم(ص) می‌خواهد که اگر به سنگ هم نگاه می‌کرد، به مهرِ اینکه اثر محبوب است می‌نگریست و ابوجهل را هم با همین نظر لطف نگاه می‌کرد و می‌توان گفت قتل او هم با مهر بود زیرا می‌دانست که هرچه بماند، بر خسرانش افزوده خواهد شد. علاوه بر آن، تنظیم امور و مراعات حق دیگران اقتضا می کرد که اگر عضو فاسدی در بین آنها باشد، پیامبر(ص) به قانون، عمل کرده و او را به کیفر برساند.

این مدرس حوزه علمیه فاطمیه کرمان در ادامه به مصادیق رحمة للعالمین بودن پیامبر(ص) پرداخت و گفت: پیامبر اعظم(ص) به دلیل بهره‌مندی از «خُلقٍ عَظیم» (سوره قلم، آیه ۴) و «رَحمَةٌ لِلعَالَمین» (سوره انبیا، آیه ۱۰۷)، نمونه و الگوی مکارم اخلاقی برای تمام انسان‌ها در تمام دوران‌ها هستند. علاوه بر آن، قرآن کریم، رسول گرامی اسلام(ص) را به عنوان اسوه‌ای نیکو یاد کرده که همه باید به آن حضرت تأسی کنند؛ «لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ، به یقین برای شما، در زندگی رسول خدا الگوی نیکویی است». در نتیجه ایشان به عنوان بهترین و کامل‌ترین اسوه راستین بشریت، نسبت به تمام مردم بسیار دلسوز، صمیمی و مهربان و به اخلاق و کردار کریمانه بود به‌همین دلیل در طول ۲۳ سال نبوت، توانست دل‌های گمراه بسیاری را شیفته مکتب اسلام کند.

وی ادامه داد: در مورد رحمة للعالمین بودن مصادیق متعددی داریم. یک بُعد رفتارهای شخصی پیامبر(ص) است که در برخورد با سایر فِرَق و نحله‌ها دیده می‌شود و بُعد دیگر، رفتارهای داخلی است. ما پیامبر(ص) را بیشتر به آن ویژگی‌های رفتاری‌اش می‌شناسیم، خداوند در قرآن می‌فرماید: «مَا أَنْزَلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَی»، پیامبر(ص) به اندازه‌ای به هدایت مردم حریص بود که دوست داشت همه آنها به بهشت بروند و کسی به جهنم نرود، تا اندازه‌ای که خداوند فرمود این قدر خودت را به زحمت نینداز.

ایزدی اظهار کرد: مصداق دیگر در مورد برخورد رسول خدا(ص) با سایر فرق و نحله‌ها است. برای مثال در مورد یهودیان که قطعاً اگر خیانت نمی‌کردند پیامبر(ص) رفتاری متفاوت با آنها داشت. رحمت رسول مکرم اسلام(ص) شامل حال همه گروه‌ها می‌شود. حتی مشرکان که اگر خودشان هم نمی‌خواستند بهشتی شوند، پیامبر(ص) تلاش می‌کرد آنها را بهشتی کند. این رفتار و رحمت واسعه حضرت(ص) ابعاد بسیاری دارد. اگر مردم به آموزه‌های پیامبر(ص) عمل کنند جهان گلستان می‌شود و دیگر هیچ کس در فقر به سر نمی‌برد، افراد اجازه ظلم به یکدیگر را نمی‌دهند و جامعه ایده‌آل و تمدنی مبتنی بر آموزه‌های الهی در آن جاری می‌شود.

وی با بیان اینکه در سيره داخلی، پيامبر(ص) تا آنجا كه ممكن بود سائل را رد نمی‌كرد، افزود: حتی روزی زنی فرزند خود را نزد ایشان فرستاد و گفت به حضرت بگو پيراهن خود را به ما لطف نمايد. پيامبر رحمت(ص) هم پيراهن خود را به او داد و آيه نازل شد هر چه داری در راه خدا انفاق مكن. پیامبر(ص) در حق اسرا و بردگان سفارش بسیاری داشت، هنگامی كه سوار بر مركب بود اجازه نمی‌داد كسی همراه او راه برود، در غم و شادی همراه مردم بود و به تشيیع جنازه آنها رفته و در دورترين نقطه شهر مدينه به عيادت مريض می‌رفت. 

این مدرس دانشگاه ادامه داد: حضرت علی(ع) درباره پیامبر(ص) فرمود: هر گاه كسی از برادران دينی را سه روز نمی‌ديد سراغ او را می‌گرفت، اگر در سفر بود برايش دعا می‌كرد، اگر بيمار بود به عيادتش می‌رفت و همواره می‌فرمود: هر كه رحم نكند به او رحم نمی‌شود. حضرت زهرا(س) نیز به تأسی از پدر، در لحظه افطار غذای مورد نياز خود را به فقير و مستمندان اعطا می‌کرد و آیه نازل شد «وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَىٰ حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا، آنها به خاطر حب به خدا به فقير و اسير و يتيم طعام می‌دهند.» حضرت علی(ع) هم در بستر شهادت سفارش قاتل خود را به فرزندش امام حسن مجتبی(ع) می‌كند و می‌فرمايد: او را غذا و نوشيدنی بدهيد و در حال اسارت با او خوش رفتاری كنيد.

ایزدی در پاسخ به این سؤال که رحمت پیامبر شامل چه کسانی می‌شود؟ گفت: رسول خدا(ص) نسبت به همه مردم رحمت داشته و با محبت رفتار می‌کرد؛ از اَنَس بن مالک، خدمتکار حضرت در این باره نقل شده «کانَ رَسُولُ اللّه(ص) مِنْ أَشَّدِ النّاسِ لُطْفاً بِالنّاسِ، رسول خدا(ص) بدون استثنا بیشترین لطف و محبت را به مردم(چه مؤمن و چه کافر) داشت.»

وی با بیان اینکه پیامبر(ص) خواهان هدایت و نجات همه بشر بود، تصریح کرد: اینکه پیامبر(ص) نسبت به کفار دلسوز بود به این معناست که متأثر می‌شد که کفار به کفر خود باقی بمانند و دعوتش برای این بود که این اشخاص کافر و عاصی را نجات بدهد. وجود مبارک حضرت خواهان خیر و صلاح همه بود و آنجا نیز که ناچار به دفاع، مقابله و جنگ شد، از سر رحمت و محبت در این میدان پا گذاشت و جز هدایت و نجات آنها مقصدی نداشت. پس عمومیت رحمت آن حضرت استثناپذیر نبوده و شامل آحاد مردم الی یوم القیامه می‌شود. 

ایزدی در پایان با بیان اینکه مفسران شیعه و اهل‌سنت سه معنا برای رحمت بودن پیامبر(ص) در قرآن بیان کرده‌اند که عبارتند از جهانی و جاودانه بودن رسالت ایشان، سعادت و عاقبت‌ به‌خیری برای همه و مانع‌بودن از عذاب الهی، اظهار کرد: به گفته مفسران منظور از عذاب در اینجا عذاب استیصال است که خداوند قومی را به واسطه اصرار بر کفر و ایمان نیاوردنشان ریشه‌کن می‌کند. در آیه ۳۳ سوره انفال، خداوند خطاب به پیامبر(ص) می‌گوید تا وقتی تو در بین مردم هستی آنها را عذاب نمی‌کند. فیض کاشانی در تفسیر صافی در امان‌بودن از خَسْف (فرورفتن در زمین)، مسخ‌شدن و نابودشدن با عذاب استیصال را هم از مصادیق این رحمت می‌داند.

انتهای پیام