مسئلۀ بودن یا نبودن سینمای کرمان!

فردای‌کرمان – رحیم بنی‌اسد آزاد:سینما حال و روز خوبی ندارد؛ هر روز خبری نگران کننده از آن می‌رسد،دیگر خبری از اکران‌های پر سر و صدا و صف‌های طولانی در سینما نیست و خیلی وقت است کسی رنگ آن را به خود ندیده؛ فیلم‌هایی که رنگ اکران را ندیده در میان مردم دست به دست می‌شوند و این نشان می‌دهد که‌ ساده‌ترین الزامات سینما هم در عدم امنیت قرار دارند؛ با این اوصاف آیندۀ سینما چه می‌شود را باید به دست زمان و نگاه کارشناسان سپرد؛ اما روز ملی سینما همواره برایم بهانه‌ای است تا از سینما بنویسم،آن هم سینمای کرمان که مشکلات و آسیب‌های بیشتری دارد.

یادم آمد که بحثی وجود دارد اصلا کرمان سینما دارد یا نه؟ بهتر دیدم،همین را دستمایۀ گزارشم قرار دهم و از چند سینماگر بپرسم که اصلا کرمان سینما دارد یا نه؟ و اگر دارد با چه استدلالی و اگر ندارد چرا؟ و این‌که چه باید کرد و پیشنهاد و راهکارشان برای رهایی از وضعیت موجود چیست؟

«مسعود اشجعی»،«بابک دقیقی»،«امین شجاعی» و «هادی مهدوی» سینماگرانی بودند که به سوالاتم پاسخ دادند که در ادامه می‌خوانید.

هیچ شهرستانی به جز تهران سینما ندارد!

«مسعود اشجعی» کارگردان و از فعالین عرصۀ سینما می‌گوید:«اگر تولید فیلم حرفه‌ای منظورتان است،بله؛ نه تنها کرمان،که هیچ شهرستانی به جز تهران سینما ندارد؛ در بحث تولید فیلم‌های سفارشی کوتاه و بلند هم ما تقریبا بدترین شرایط این چهل سال را داریم تجربه می‌کنیم،که فقط مختص به کرمان نیست،اما در کرمان شرایط بدتری نسبت به برخی استان‌های دیگر داریم».

این کارگردان ادامه می‌دهد:«برای بهبود وضع سینمای کرمان باید یک اراده در مسئولین استان باشد که نیست؛ پس یا باید مسئولین فعلی با تجدیدنظر در دیدگاه‌هایشان،سینما را و قدرت تاثیرگذاری اجتماعی مثبت آن را به رسمیت شناخته و بودجه برایش تخصیص دهند یا دعا کنیم مسئولین جدیدی با رویکردهای قدرتمند فرهنگی جایگزین این عزیزان شوند».

اشجعی ادامه می‌دهد:«سینمای فسیل‌شدۀ ما در عرصۀ ملی،به جز فیلم «فسیل»،در مجموع یک سینمای ورشکسته در بخش خصوصی و یک سینمای فاقد جذابیت در بخش دولتی است؛ و سودهای سرشار این سینمای دولتی هم ربطی به مخاطبان ندارد؛ چراکه این سود قبل از تولید نصیب از ما بهتران غیرسینمایی گردیده،به همین دلیل و با در نظر گرفتن شرایط سینمای ملی در تهران! سود اقتصادی سینما در شهرستان‌ها بیشتر به یک شوخی می‌ماند».

 این کارگردان سینما می‌افزاید:«تحلیل کلی من این است،دوستانی که تصمیم‌گیرنده هستند به بسیاری از فعالین سینمای استان اعتماد ندارند و آن‌ها را غیرخودی حساب می‌کنند؛ که اشتباه می‌کنند؛ خود من دائم در حال تولید فیلم‌هایی با رویکرد آسیب‌های اجتماعی به‌ویژه در بین جوانان با هدف بهبود اجتماعی بودم و الان ۲ سال است که بیکارم؛ و طی این دو سال ۲ پروانۀ ساخت گرفتم،۵ فیلمنامۀ بلند و چند آیتم نمایشی و فیلم کوتاه نوشتم و با بسیاری از ارگان‌ها و ادارات صحبت کردم که این کارها در حوزۀ کاری و در راستای اهدافشان بوده؛ اما متاسفانه به امثال من بدون اینکه اعلام رسمی کنند،کار نمی‌دهند».

 او با اشاره به فعالیت گسترده‌اش در سینما می‌افزاید:«در حالی که من جزو فعال‌ترین آدم‌های سینمای این استان هستم که هیچ کار روی زمین مانده‌ای ندارم،اولین سریال نمایش خانگی استانی در ایران را در بخش خصوصی کار کردم،در مافیای پخش پلتفرم‌های کشور دو فیلم سینمایی پیاپی را که یکی اولین محصول سینمایی شهرداری کرمان بود و دیگری تقریبا خصوصی،به پخش با مخاطب میلیونی رساندم؛ و رضایت نسبی سفارش‌دهندگان و مخاطبین را کسب کردم،اما در این دو سال فقط جواب رد شنیده‌ام؛ آن هم با پروانه‌های ساخت تطهیر شده در فیلترهای ضخیم ممیزی ارشاد!».

برگشت سرمایه باید توسط مردم انجام شود

 «بابک دقیقی» کارگردان سینما که سابقۀ زیادی در تئاتر و سینما در کرمان دارد نیز در پاسخ به سوالاتم می‌گوید:«بستگی دارد از چه زاویه‌ای به این مسئله نگاه کنیم. اگر داشتن سینما به معنای یک سازوکار حرفه‌ای مداوم تولید و عرضه به شکلی که در تهران است باشد؛ ،بله،درست است سینما نداریم؛ چون در شکل کلی خودش و با توجه به نوع ساختار تولیدات به جز تهران،شهر دیگری هم نمی‌تواند چنین سیستم تولید فیلم و عرضه برای مخاطبان گسترده داشته باشد. به دلیل مرکزگرایی و تجمع منابع مالی،انسانی و تخصصی در تهران؛ برای شکل‌گیری یک فضای تولید و عرضۀ حرفه‌ای در شهرستان‌ها راه بسیار دور و درازی در پیش است».

او اما کرمان را از زاویۀ دیگری صاحب سینما می‌داند:«از طرفی کرمان صاحب سینما هم هست،اگر شما به مجموعۀ تولیداتی که انجام می‌شود نگاهی بیاندازید،متوجه می‌شوید در بخش‌های گوناگون تولیدات قابل توجه‌ای دارد؛ در زمینۀ فیلم بلند داستانی،مستند (که آثاری قابل توجه تاکنون تولید شده)،فیلم کوتاه (موفقیت‌هایی در جشنواره‌های داخلی و خارجی کسب شده)،انیمیشن (که اخیرا انیمیشن «لوپتو» که در سطح حرفه‌ای تولید و عرضه شده) فیلم کوتاه و سریال تلویزیونی؛ با این اوصاف به نظر یک فضای تولید فیلم در کرمان به‌صورت کلی وجود دارد،اما این‌که در شرایط مطلوبی قرار داریم نه؛ این‌گونه نیست».

 دقیقی می‌افزاید:«چرخۀ ضعیف مالی،کمبود و قیمت مناسب تجهیزات فیلم‌سازی  و نبود نیروی متخصص در بعضی از عوامل  تولید فیلم،همگی در کنار یکدیگر باعث شده روند تولید فیلم در کرمان نتواند در یک بستر مداوم حرفه‌ای قرار بگیرد. در هر صورت تولید فیلم وابستگی بسیار زیادی به سرمایه دارد،از سویی دیگر هم سرمایه‌گذار چه خصوصی چه دولتی؛ می‌خواهد هزینه‌ای را که انجام می‌دهد برایش برگشت داشته باشد؛ در غیر این صورت تمایلی برای تولید فیلم ندارد مگر کارهای سفارشی و…».

 او راهکارش برای سینمای کرمان را این‌گونه بیان می‌کند:«در واقع اگر قرار است کرمان صاحب یک سینمای حرفه‌ای شود باید به سمتی حرکت کند که تولیداتش خریدار وسیع داشته باشد،یعنی به گونه‌ای باشد که  برگشت سرمایه توسط مردم انجام شود؛ و مردم بابت تماشای آن هزینه بپردازند،در غیر این صورت همیشه وابسته به نهادهایی خواهد بود که صاحب سرمایه‌اند؛ و آن‌ها هم هر از گاهی پولی می‌دهند و فیلمی را با اهداف خودشان تولید می‌کنند».

اساسنامۀ دفاتر سینمایی اصلاح شود

«امین شجاعی» کارگردان سینما نیز می‌گوید:«اگر بخواهیم واقعی نگاه کنیم نه،کرمان سینما ندارد؛ سینما تعریفی دارد،این‌که باید زیرساخت‌های اولیۀ سینما وجود داشته باشد،از همان قدم اول تهیه کننده،وجود عنصری به نام تهیه‌کننده که دارای مجوز تهیه‌کنندگی باشد و بتواند پروانه ساخت و نمایش بگیرد،که این در کرمان وجود ندارد؛ یعنی همان پلۀ اول را نداریم،اگر در کرمان کسی بخواهد کار سینمایی بسازد باید فیلمنامه را به تهیه‌کننده بدهد تا او برایش پروانۀ ساخت بگیرد که این امکان وجود ندارد؛ البته تهیه‌کنندۀ تلویزیون،فیلم کوتاه و مستند داریم و تهیه‌کننده به‌عنوان کسی که عامل تهیه‌کنندگی باشد و بتواند هزینه‌ها و یک پروژه را مدیریت کند داریم،اما تهیه‌کننده به‌عنوان دستورالعمل اصلی خانه سینما که مجوز پروانۀ ساخت سینمایی بگیرد نداریم».

او ادامه می‌دهد:«نکتۀ دیگر وجود کمپانی‌های سینمایی است،ما دفاتر سینمایی و فیلم‌سازی در کرمان داریم اما این‌ها دفاتر ساخت اثر سینمایی نیستند؛ اثر سینمایی تعریفی دارد اثر سینمایی اثری است که با متریال سینمایی ساخته شود،مجوز و پروانۀ نمایش برایش گرفته شود و روی پردۀ سینما به نمایش درآید؛ در کرمان فیلم دو ساعته یا یک ساعت و خرده‌ای هم ساخته می‌شود؛ اما به این‌ها سینمایی نمی‌شود گفت،چون این‌ها نمی‌توانند مجوز اکران بگیرند و شاکلۀ اصلی سینمایی را ندارد؛ کمپانی‌های سینمایی دفاتری هستند که در آن‌ها حداقل سه چهار نیرو با عناوین سینمایی مثل مدیر تولید،تهیه‌کننده و … شاغل هستند و از همه مهم‌تر امکانات و ابزار و تجهیزات سینمایی را دارند،مثل دوربین‌های سینمایی که به‌روز باشد،الان در کرمان دوربین زیاد است،دوربین خوب هم زیاد است،اما دوربینی که ساختار به‌روز سینمایی باشد را نداریم. از این منظر من به جرات می‌توانم بگویم در کرمان سینما نداریم».

این کارگردان سینما دربارۀ این‌که چه باید کرد می‌گوید:«باید زیرساخت‌ها را فراهم کرد،اولین قدم برای رفتن به سمتی که کرمان دارای سینما باشد این است که  اساسنامه‌های دفاتر سینمایی اصلاح شوند،یعنی عنوان ساخت اثر سینمایی در اساسنامه‌ها قید شود،تایید وزارت‌خانه داشته باشد؛ الان فقط مجوز ساخت فیلم کوتاه،نیمه بلند و بلند و فیلمی که در تلویزیون نمایش داده می‌شود را دارند،و یکی دیگر از زیرساخت‌هایی که ما نداریم دفتر پخش است،شهری که می‌خواهد سینما داشته باشد باید دفتر پخش داشته باشد. پخش عنصر مهمی در سینما است؛ اینکه بتوانی مجراهایی برای پخش داشته باشی؛ این که مجوز ساخت سینمایی بگیرند روند پیچیده‌ای نیست؛ الان در تهران بعضی از دفاتر فیلم‌هایی سطح پایین و مزخرف می‌سازند در حالی‌که درشهرستان‌ها استعدادهای ناب‌تری داریم و اصلا جدی‌ترین آدم‌های سینمایی کشور بچه‌های شهرستان هستند».

این سینماگر با تاکید می‌افزاید:«ما باید حتما شرایط حضور و بروز تهیه‌کنندگی در استان‌ها را فراهم کنیم،‌آدم‌های بومی که از آن‌ها مطمئن هستیم که کوچ نخواهند کرد وارد این کار شوند و این آدم‌ها را هم داریم و کسانی داریم که تولیداتشان شاید از کشوری‌ها هم بالاتر باشد ولی شرایط فراهم نیست اگر این‌گونه شود چرخه و موتور سینما در کرمان روشن می‌شود».

شجاعی با اشاره به وضعیت بد اقتصادی سینما ادامه می‌دهد:«ما وضعیتمان بسیار بد است و فیلم‌سازی خیلی جدی گرفته نمی‌شود؛ حمایت‌های صورت گرفته محدود است مثلا حمایتی که برای یک فیلم کوتاه در استان انجام می‌شود ۲۰۰ میلیون است که برای فیلم کوتاه یک شوخی است؛ برای همین خیلی اوضاع خوبی نداریم،کمپانی‌های اقتصادی بچه‌های کرمان را جدی نمی‌گیرند،البته ظرفیت و پتانسیل سرمایه‌گذاری که در کرمان وجود دارد شاید بتوانیم بگوییم در کشور بی‌نظیر است،ما بنگاه‌های اقتصادی مثل گل‌گهر،مس سرچشمه و … همچنین ظرفیت‌های گردشگری داریم. بنگاه‌ها در حوزه‌هایی مثل ورزش و … سرمایه‌گذاری جدی دارند؛ اما در فرهنگ و هنر و سینما هر موقع سرمایۀ جدی گذاشتند برای غیرکرمانی‌ها بوده؛ و هیچ عایدی برای کرمان نداشته است و حتی برای ابراز جغرافیای‌مان هم از آن بهره نبردیم و فقط با رانت و توصیه پول‌هایی تزریق شده است».

او راهکار و پیشنهادش برای بهبود شرایط را این‌گونه بیان می‌کند:«مدیران کلان ما مثل استاندار،نماینده‌های مجلس و مدیرکل ارشاد باید برای اصلاح و توسعۀ سینما در کرمان به جمع‌بندی برسند،این‌که بچه‌های فیلم‌ساز دایما پیشنهاد بدهند تا وقتی که قانونی وجود ندارد و ما مجوز ساخت سینمایی در کرمان نداریم و تهران این مجوز را به ما نمی‌دهد،اتفاقی نمی‌افتد؛ این چانه‌زنی باید از طرف مدیران و بالادستی‌ها انجام شود و اگر چنین کاری در کشور انجام شود و سینما از مرکز خارج شود؛ ما شاهد تحول عظیمی هم در فرم و هم در محتوا در آینده در سینما خواهیم بود».

به سینماگران کرمانی هیچ‌وقت اعتماد نمی‌کنند

«هادی مهدوی» فیلم‌ساز که از کرمان مهاجرت کرده و اکنون درگیر ساخت سریالی است در فرصت کوتاهی که دارد به سوالاتم این‌گونه پاسخ می‌دهد:«اینکه کرمان سینما دارد یا نه؛ همیشه بین بچه‌های کرمان رایج بوده و درباره‌اش حرف می‌زدند،اما اصلا مساله داشتن یا نداشتن سینما نیست؛ مساله این است که اگر سینما هم داشته باشیم کسی نیست فیلم بسازد؛  عملا کسانی که عاشق سینما بودند،همه از کرمان رفتند؛ من‌جمله خود من که از کرمان رفتم؛ چون کرمان تا یک حدی می‌تواند کمک کند از یک جا به بعد تو برای رشدت باید کوچ کنی».

او ادامه می‌دهد:«البته سرمایه‌های زیادی در کرمان وجود دارد؛ اما به خود کرمانی‌ها هیچ‌وقت اعتماد نمی‌کنند،کسانی هستند که خیلی از ما کمتر و ضعیف‌تر بودند؛ ولی چون از شهرهای دیگر و تهران می‌آمدند،سریع بودجه‌های حتی میلیاردی می‌گرفتند. الان بحث اعتماد است،این‌که ما چطور سینما داشته باشیم،بستگی دارد به اینکه چطور کار کنیم،وقتی که یک سینماگر در شهر کرمان نمی‌تواند کار کند،اصلا داشتن یا نداشتن سینما اهمیت ندارد؛ ما خیلی فیلم‌سازهای خوبی در کرمان داریم که به آن‌ها فرصتی داده نمی‌شود که فیلم بسازند؛ همین الان بهترین کار را هم در کرمان انجام دهید،جدی‌اش نمی‌گیرند».

مهدوی ادامه می‌دهد:«ما فیلم‌سازهای کرمانی هیچ وقت پشت هم نبودیم؛ و اینکه وقتی به کسی مثل من که در کرمان سال‌ها در دانشگاه،انجمن و آموزشگاه تدریس کردم اعتماد نمی‌شود،چگونه می‌شود فیلم ساخت،همین می‌شود که من می‌روم در شهر دیگری فیلم می‌سازم؛ وقتی به فیلم‌ساز اعتماد شود فیلم ساخته می‌شود».