قنات تاریخی که دیده نمی شود/پرس و جو برای پیدا کردن اثر ثبت جهانی

نذیر کرمان – گروه استان‌ها: قنات یکی از سازه‌های آبی استان کرمان است که در شهرهای کویری به ویژه در شمال استان کرمان بسیار دیده می‌شود، هنوز هم بخشی از آب شرب شهرهای استان کرمان از قنوات تأمین می‌شود و در برخی از شهرهای تاریخی کرمان مانند جوپار و بم قنات‌هایی وجود دارد که در کنار قدمتی که دارند از سازه‌های منحصر به فرد و دبی آب قابل توجهی برخوردار هستند.

در همین راستا دو قنات قاسم آباد و اکبرآباد در بم و یک قنات در جوپار کرمان ثبت جهانی شده‌اند، قناتی که در جوپار در فهرست آثار جهانی ثبت شده است «گوهر ریز» نام دارد و به جرأت می‌توان گفت حیات این شهر که از توابع شهرستان کرمان است به همین قنات وابسته است.

گردشگرانی که دنبال تابلو راهنما هستند

هر چند این سازه آبی منحصر به فرد ثبت جهانی است اما متأسفانه زیر ساختهای گردشگری در این شهر مهیا نشده و برای گردشگرانی که از جاده منتهی به این شهر می‌گذرد حتی تابلوی راهنما وجود ندارد و عملاً گردشگران از وجود یک سازه ثبت جهانی در این شهر مطلع نمی‌شود.

نکته قابل توجه اینکه برای گردشگرانی که وارد این شهر نیز می‌شوند تابلوی راهنمای قابل توجهی برای راهنمایی وجود ندارد و اطراف این قنات هم برای مسافران ساماندهی نشده است.

هر چند اقداماتی برای رفع مشکلات در این شهر و ساماندهی قنات آغاز شده است اما نکته قابل توجه این است که چرا در سالهای گذشته و بعد از ثبت جهانی اقدام قابل توجهی برای ساماندهی انجام نشده است.

۲ هزار گردشگر طی شش ماه

شهر جوپار که از جمله شهرهای مذهبی کرمان به دلیل قرار گرفتن مرقد دو امام زاده محسوب می‌شود اما در زمینه جذب گردشگر در خصوص بازدید از این اثر ثبت جهانی موفق نبوده و طبق گفته مسئولان از ابتدای سال جاری تا ماه جاری تنها ۲ هزار گردشگر جذب کرده که به دلیل حضور گردشگران داخل استان در این مکان اکثراً نیز از اهالی استان بوده‌اند.

اختصاص اعتبار قابل توجه به این پرونده ثبت جهانی و ساماندهی این شهر می‌توان زمینه را برای سرمایه گذاری بیشتر در بخش گردشگری و ساماندهی این اثر تاریخی اقدام مؤثر انجام داد.

محمد حسینی نژاد، محقق و تاریخ دان کرمانی در گفتگو با نذیر کرمان اظهارداشت: استان کرمان یکی از قطب‌های اصلی احداث قنات به عنوان یک سازه ایرانی برای مقابله با بی آبی در کویر مرکزی ایران محسوب می‌شود و هزاران قنات در این استان احداث شده است که اغلب تاریخی هستند و همچنان نیز فعالند.

وی عنوان کرد: از جمله این قنات‌ها در بم اکبرآباد، قاسم آباد هستند که اصولاً حیات نخلستان‌های ایران شهر به قنات‌ها وابسته است و عملاً مانند رودخانه‌های پر آبی هستند که از دل زمین بیرون می آیند.

وی در خصوص قنات جوپار نیز گفت: این قنات هم از قدمت قابل توجه برخوردار است که گفته می‌شود بیش از ۷۰۰ سال قدمت دارد.

کرمانی‌ها از این قنات به عنوان «شش مقسم» یاد می‌کنند و از جمله مکان‌های تفریحی مردم کرمان به شمار می‌رود و همچنان پرآب است

حسینی نژاد افزود: کرمانی‌ها از این قنات به عنوان «شش مقسم» یاد می‌کنند و از جمله مکان‌های تفریحی مردم کرمان به شمار می‌رود و همچنان پرآب است.

وی ادامه داد: این قنات نمونه‌ای خاص از سیستم هیدرولیک اجتماعی است که با توجه به اقلیم منطقه صدها سال به مردم زندگی بخشیده است و باغ‌های سر سبز و پر از میوه جوپار از همین قنات بهره می‌برند.

وی ادامه داد: این قنات در سال ۲۰۱۶ ثبت جهانی شده است و یکی از قنات‌های منحصر به فرد ایران محسوب می‌شود به طوری که همین آب قنات در شهر جوپار تقسیم و به شهر طراوات می بخشد.

وی ادامه داد: این قنات در ۲۸ کیلومتری شهر کرمان قرار دارد و به دلیل قرار گرفتن در دامنه کوه جوپار همیشه پر آب بوده است.

حسینی نژاد افزود: این قنات از جمله قنات‌های کوتاه کرمان است که فاصله بین چاه مادر و مظهر قنات کوتاه است اما سازه قنات پیچیدگی و هنرنمایی معماران قدیمی این منطقه را تداعی می‌کند.

با وجود همه داشته‌های تاریخی جوپار اما اقدام قابل توجهی طی سال‌های گذشته به دلیل عدم تأمین اعتبار برای ساماندهی قنات انجام نشده است.

قنات برای گردشگران غیر بومی ناشناخته است

محمد سلیمانی یکی از گردشگرانی است که به این منطقه آمده است، وی می‌گوید: به دلیل قرار گرفتن مسجدی در کنار قنات و احترامی که مردم برای این مسجد قائل هستند از گذشته مردم جوپار و کرمان برای ادای نذرهای خود به این منطقه می‌آمدند.

اقدام قابل توجهی نسبت به گذشته در این منطقه نمی‌توان دید و باید از مسئولان استان کرمان سوال کرد که برای ساماندهی این قنات و شناساندن این اثر ثبت جهانی به گردشگران خارج از استان و گردشگران خارجی چه اقدامی انجام داده‌اند

وی افزود: اقدام قابل توجهی نسبت به گذشته در این منطقه نمی‌توان دید و باید از مسئولان استان کرمان سوال کرد که برای ساماندهی این قنات و شناساندن این اثر ثبت جهانی به گردشگران خارج از استان و گردشگران خارجی چه اقدامی انجام داده‌اند.

وی ادامه داد: حتی یک تابلو که گردشگران را با این اثر جهانی آشنا کنند وجود ندارد و راهنمایی هم برای معرفی این سازه وجود ندارد، گردشگران در مراجعه به قنات اطلاعات دقیقی نمی‌توانند دریافت کنند در صورتیکه شهر جوپار به دلیل مذهبی بودن و باغ شهر بودن توانمندی‌های گردشگری فراوانی دارد.

زهرا ایرانمنش نیز یکی دیگر از گردشگران است که می‌گوید: برای پیدا کردن مکان دقیق و راه دسترسی قنات و مظهر قنات مجبور شدم چندین بار از اهالی شهر پرس و جو انجام دهم در واقع اگر یک نفر از استانی دیگر وارد این منطقه شود چاره‌ای جز پرسیدن از مردم ندارد چون نه تابلوی مشخص راهنما وجود دارد و نه در محل قنات تابلوی راهنما نصب شده است.

وی گفت: این داشته بسیار مهم فرهنگی اگر در استان‌های دیگر بود بسیار بیشتر مورد توجه قرار می‌گرفت در واقع در کرمان ۹ اثر ثبت جهانی است که برخی از این آثار برای مردم استان هم ناشناخته است.

اما در کنار کم کاری‌های گذشته خبرهای خوبی هم از آغاز ساماندهی قنات به گوش می‌رسد که باید ادامه یابد تا این اثر ثبت جهانی از انزوا خارج شود.

طرح ساماندهی آغاز شد

مدیر پایگاه میراث جهانی قنات گوهرریز جوپار نیز از مرمت و ساماندهی پایاب ورودی این قنات با اعتباری معادل یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون ریال خبر داد.

امین ماهانی افزود: علاوه بر اجرای عملیات مذکور بخشی از ورودی پایاب قنات گوهرریز جوپار نیز سنگ فرش شده است.

وی اظهار داشت: ساماندهی محوطه اطراف و ورودی قنات گوهرریز جوپار برای ورود و خروج گردشگران یکی از اولویت‌های این پایگاه بوده که خوشبختانه در دستور کار قرار گرفته است.

مدیر پایگاه میراث جهانی قنات گوهرریز جوپار تصریح کرد: ماهانه تعدادی گردشگر با همکاری شرکت صنعتی و معدنی گل‌گهر سیرجان از قنات ثبت جهانی گوهرریز جوپار بازدید می‌کنند.

وی ادامه داد: از ابتدای سال جاری تاکنون بیش از ۲ هزار گردشگر در قالب ۲۰ تور از این قنات جهانی دیدن کرده‌اند و امیدواریم بتوانیم با برنامه‌های مختلف بر تعداد این علاقه‌مندان بیفزاییم.

ماهانی خاطرنشان کرد: شهر ییلاقی جوپار در کنار قنات گوهریز دارای جاذبه‌های طبیعی و مذهبی هم است که گردشگران می‌توانند با برنامه‌ریزی مناسب از این جاذبه‌ها دیدن کنند.

قنات گوهرریز در دامنه کوه‌های جوپار و ۲۸ کیلومتری جنوب غربی کرمان قرار دارد و در دوران صفویه حفر شده است و اراضی زیادی از منطقه را آبیاری می‌کند.