روزی برای پیشگیری از خودکشی/ علائم افسردگی را چقدر می‌شناسیم؟

خبرنگار فت فتو مستقر در شهرستان سیرجان استان کرمان به مناسبت ۱۹ شهریور برآن شد تا به واکاوی برخی علل وقوع خودکشی و راه های پیشگیرانه آن بپردازد که در این رهگذر اغلب کارشناسان بر نقش درمان افسردگی و شناخت علائم آن و نیز راه های شناخت مهارت های زندگی تاکید کردند.

اگرچه برخی شهروندان و کارشناسان نقش مشکلات معیشتی را در پدیده خودکشی بسیار مستقیم و اثرگذار می پندارند اما بعضی، عوامل دیگری را نیز در این زمینه تشریح می کنند و با اشاره به وضعیت برخی کشورهای توسعه و آمار بالای خودکشی در آن کشورها می گویند که آموزش مهارت های رفتاری و زندگی بویژه درمان افسردگی نیز می تواند بسیار کمک کننده باشد.

مسئولان سیرجان در ۱۷۵ کیلومتری غرب مرکز استان کرمان اعلام می کنند در سال جاری ۱۱ مورد خودکشی در این شهرستان گزارش شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته از رشد قابل تاملی برخوردار است و اگرچه وقتی خبرنگار فت فتو پای صحبت شهروندان و برخی کارشناسان می نشیند، بیشتر آنها به مشکلات اقتصادی و معیشتی اشاره می کنند، اما برخی کارشناسان امور اجتماعی نیز به ضرورت توجه به مسائل دیگری از جمله راه های تقویت سلامت روان اشاره می کنند.

در این گزارش در گفت وگو با کارشناشان، انواع علائم افسردگی و راه های تقویت سلامت روان و دیگر عوامل پیشگیرانه نیز تشریح شده است.

پای صحبت شهروندان

صرفنظر از صحبت کارشناسان، برای آنکه ببینیم شهروندان در جامعه چه نگاهی به آسیب های اجتماعی و پدیده هایی مانند خودکشی دارند، خبرنگار فت فتو با برخی شهروندان نیز در این زمینه همکلام شده است. یک مغازه دار بازاری در شهر سیرجان در این باره گفت: این روزها اینقدر مردم درگیر زندگی شده اند که بسیاری از آنان قادر نیستند مشکلاتشان را حل کنند و شاید بعضی از آنان راهی برایشان نمانده باشد و به سیم آخر بزنند.

یکی از شهروندان دیگر که خود را کارگر معرفی کرد اظهارداشت: هرکس امید به زندگی نداشته باشد دست به چنین اقداماتی نمی زند تا بخواهد عواقب آن را از هر نظر تحمل کند.

خانمی خانه دار هم چنین گفت: افرادی که به خدا اعتقاد کامل و ایمان داشته باشند، حتی به این پدیده ها هم فکر نمی کنند و چنین ظلمی را در حق خودشان مرتکب نمی شوند؛ همه امید ما در زندگی به خداوند است و در هر شرایطی او دست ما را می گیرد؛ اما خیلی مهم است که به این حرف در عمل باور داشته باشیم.

یکی دیگر از شهروندان که خود را مهندس مکانیک معرفی کرد نیز اظهارداشت: خودکشی البته بین مردم عمومیت ندارد و به نسبت جمعیت، زیاد نیست اما به عنوان یک واقعیت موجود در جامعه باید به آن توجه ونگاه کرد؛ این پدیده شاید آخرین گزینه و راه افراد بیچاره و ناامید باشد.

وی افزود: بعضی مواقع صبر انسان در برابر مشکلات تمام می شود و عقل از بین می رود؛ البته این روزها به علت مشکلات موجود ممکن است که این پدیده بیشتر شده باشد.

آسیب شناسی شود

با این حال حسن خدامی یکی از استادان دانشگاه نیز با بیان اینکه جان عزیزترین سرمایه یک انسان است گفت: وقتی فردی عزیزترین، مهمترین و ارزشمندترین سرمایه خود را از بین می‌برد، قربانی خود، خانواده و جامعه می‌شود.

وی افزود: این بی تفاوتی امروزه نسبت به آن جایز نیست و باید با آسیب شناسی، بررسی و اقدام‌های پیشگیرانه اجرا شود.

فقر هم بی تاثیر نیست

این درحالی است که حجت الاسلام مهدی کرانی کارشناس مذهبی و اجتماعی نقش مسائل اقتصادی را در این پدیده مهم می داند و می گوید: از جمله وجوه اشتراک خودکشی ها فقر، محرومیت و مسائل اقتصادی خانواده‌هاست.

وی افزود: سازمان‌های مردم نهاد، خیران و مسئولان باید نسبت به ارتقای سطح اقتصادی و توانایی مالی خانواده‌های نیازمند اقدام کنند چون همه ما در مقابل این محرومیت ها مسئول هستیم .

غیر از مسائل اقتصادی

اما بی شک غیر از مشکلات معیشتی، مسائل دیگری نیز در پدیده خودکشی نقش دارد؛ همانطور که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته با آنکه سطح رفاه اقتصادی برخی افراد بالاست اما آمار خودکشی آنان نیز بالاست.

علی اکبر محیاپور روان شناس عمومی اگرچه معتقد است پرداختن به موضوع خودکشی برای جامعه ما تابو شده و دراین زمینه باید کار علمی و هدفمند انجام شود اما همزمان از نگاه خانواده های درگیر با این پدیده می گوید.

وی اضافه کرد: خانواده‌هایی که یکی از اعضای خود را در اثر خودکشی از دست داده‌اند خیلی تمایل ندارند جزو این آمار قرار گیرند و دلایل مرگ را چیز دیگری بیان می‌کنند زیرا نمی خواهند این مشکل برملا شود.

محیاپور گفت: این دسته از خانواده ها تا جایی که بتوانند این پدیده زشت و خطرناک را پنهان می کنند و لذا ممکن است آمارهای موجود با واقعیت کمی تفاوت داشته باشد.

افسردگی را دریابیم

اما دکتر مینا محسنی عضو هیأت علمی دانشکده علوم پزشکی سیرجان، متخصص اعصاب و روان و روانپزشک تاکید دارد: بحث خودکشی در سلامت روان از این نظر اهمیت دارد که قابل پیشگیری است.

وی افزود: افرادی که افکار خودکشی دارند عمدتا از افسردگی رنج می برند و خبر خوب اینکه اختلال افسردگی کاملاً درمان پذیر است و اگر افراد بموقع برای درمان مراجعه کنند از این اتفاقات ناگوار پیشگیری می شود.

ضرورت اطلاع رسانی علائم افسردگی

محسنی تاکید کرد: البته ضرورت دارد در مورد علائم افسردگی اطلاع رسانی شود تا خانواده ها بتوانند رفتارهای پُرخطر را شناسایی و برای پیشگیری از خودکشی سریع تر کمک بگیرند و اقدام کنند.
وی ادامه داد: از جمله علائم افسردگی می توان به روحیه غمگین یا لذت نبردن از فعالیت هایی که قبلاً برای فرد خوشایند بوده، تغییرات خواب و اشتها، خستگی غیرقابل توجیه، احساس بی ارزشی، بیقراری یا کندی حرکتی، کاهش تمرکز یا ناتوانی در تصمیم گیری، احساس ناامیدی یا افکار پیرامون مرگ و خودکشی اشاره کرد.

به گفته وی در صورتی که این علائم در خود یا افراد خانواده مشاهده شد، باید برای ارزیابی بیشتر به روانشناس یا روانپزشک مراجعه شود و به هیچ عنوان نباید خودسرانه مصرف دارویی را شروع کرد.

علائم افسردگی در نوجوانان

این متخصص اعصاب و روان عنوان کرد : اما نکته قابل توجه این است که در اطفال و نوجوانان افسرده ممکن است روحیه غمگین دیده نشود و به جای این، تحریک پذیری و پرخاشگری داشته باشند و همچنین در این گروه سنی، افسردگی با افت تحصیلی و شکایت دردهای جسمی مانند تهوع و احساس درد شایع است.

آگاهی درباره داروهای اعصاب را بالا ببریم

محسنی معتقد است که علاوه بر شناخت علائم افسردگی نکته مهم بعدی، افزایش آگاهی در مورد داروهای اعصاب و روان است که افراد بدانند داروهایی که برای درمان افسردگی تجویز می شوند وابستگی ندارند و پس از دوره درمان زیرنظر پزشک مربوطه بتدریج کاهش می یابد.

عضو هیأت علمی دانشکده علوم پزشکی سیرجان اضافه کرد: در شرایط فعلی اپیدمی کرونا و به دلیل افزایش استرس های روزمره، تقویت مهارت های زندگی بسیار ضروری است تا افراد با مهارت های حل مساله و مدیریت استرس، به طور منطقی بتوانند مشکلات را مدیریت کنند.

به گفته وی، شناخت مهارت های زندگی از جمله مدیریت استرس، حل مساله، مدیریت هیجانات (خشم)، برنامه ریزی وتصمیم گیری، مدیریت زمان، خودآگاهی، تفکر خلاق، همدلی، روابط بین فردی و مهارت های ارتباطی مؤثر است.

توجه به اصول خودمراقبتی

محسنی تاکید کرد: نکته مهم دیگر در شرایط کنونی کرونا این است که افراد اصول خودمراقبتی مانند استراحت کافی، تغذیه سالم، فعالیت فیزیکی، ایجاد تعادل بین زمان کار و تفریح و انجام روش های آرام سازی و مدیتیشن را بیشتر مدنظر قرار دهند.

وی افزود: این افراد دقت بر چگونگی پیگیری اخبار سوانح و حوادث، دنبال نکردن اخبار ناامید کننده و امثال آن را باید بیشتر مدنظر قرار دهند زیرا پیگیری چنین اخباری هم آثار بسیار مخربی بر سلامت روان و سیستم ایمنی شخص دارد و هم تبعات دیگری می تواند دامن بزند.

محسنی گفت: توصیه اکید می شود به جای گوش دادن و دنبال کردن اخبار منفی و استرس زا،  فعالیت هایی که به آنها علاقمند هستند مثل گوش دادن به موسیقی، ورزش و مدیتیشن جایگزین شود.