داستان زندگی هنرمندی سرشناس که در پرورشگاه بزرگ شد

فردای‌کرمان – گروه فرهنگ‌وهنر: «علی‌اکبر صنعتی» را می‌توان ازجمله چهره‌های خوش‌شانس ایران‌زمین نامید؛ او تنها هنرمندی است که دو موزه به نامش ثبت شده است؛ موزه صنعتی (کرمان) و موزه صنعتی (تهران). در حالی که بسیاری از هنرمندان مطرح در سال‌های انتهایی عمر همچنان در حسرت راه‌اندازی موزه‌ای به نامشان ماندند و با وجود اینکه خودِ مکان و آثار را در اختیار متولیان امر قرار دادند اما این آرزو را تحقق نیافته دیدند. علی‌اکبر صنعتی،هنرمند مجسمه‌ساز و نقاش،که سال‌ها در پرورشگاه بزرگ شده بود،در همان زمان حیاتش دو موزه به نام خود داشت.

فروردین برای علی‌اکبر صنعتی ماه تعیین‌کننده‌ای بود. دهم فروردین‌ماه ۱۰۷ سال قبل به دنیا آمد و ۱۳ فروردین‌ماه ۱۷ سال قبل درگذشت. او درست ۹۰ سال عمر کرد.

تهران و کرمان هم دو شهر تعیین‌کننده برای این هنرمند بودند؛ چنانچه در کرمان به دنیا آمد و در تهران از دنیا رفت و دو موزه‌ای که به نامش وجود دارند هم در همین دو شهر هستند.

به گزارش فردای‌کرمان به نقل از ایسنا،وی در شش ماهگی پدرش را به دلیل بیماری طاعون از دست داد و مادرش چون تهیدست بود او را به مرحوم حاج علی‌اکبر صنعتی‌زاده موسس پرورشگاه صنعتی کرمان سپرد. سیدعلی‌اکبر از همان کودکی ذوق نقاشی را در خود احساس می‌کرد. نقاشی‌هایی که روی دیوار یتیم‌خانه می‌کشید و مجسمه‌هایی که با گِل می‌ساخت باعث شد که حاج اکبر صنعتی (موسس پرورشگاه) از علاقه و استعداد علی‌اکبر آگاه شود و راه را برای فعالیت او هموار کند.

از آنجا که هنگام ثبت‌نام برای شرکت در کلاس ابتدایی نیاز به شناسنامه بود و گروهی از شاگردان پرورشگاه از جمله سیدعلی‌اکبر هم فاقد شناسنامه بودند،مرحوم حاج اکبر صنعتی نماینده اداره آمار و ثبت احوال را به پرورشگاه دعوت کرد و از او خواست که برای شاگردان پرورشگاه که فاقد شناسنامه بودند با فامیل صنعتی‌زاده شناسنامه صادر کند.

پس از تحصیلات ابتدایی،حاج اکبر برای ادامه تحصیل او را نزد پسرش به تهران فرستاد. پول ثبت‌نام در مدرسه هنر کمال‌الملک را در جیبش گذاشت و گفت:«حواست باشد پسر جان این پول حق همۀ برادر،خواهرهای تو است که در این پرورشگاه زندگی می‌کنند. پس مواظب باش آن را هدر ندهی و هنری را بیاموزی که آن‌ها هم به تو افتخار کنند».

علی‌اکبر جوان،۱۲ سال در مدرسه کمال‌الملک،نزد استاد نام‌آوری چون ابوالحسن‌خان صدیقی که بعد از کمال‌الملک ریاست مدرسه صنایع مستظرفه را به عهده داشت،آموزش هنر دید.

صدیقی شاگرد کمال‌الملک بود و در کارنامۀ هنری‌اش تندیس فردوسی در میدان فردوسی،تندیس یعقوب لیث صفاری در زابل،تندیس خیام در پارک لاله تهران،تندیس نادرشاه افشار در آرامگاه نادرشاه مشهد و طرح چهرۀ ابوعلی سینا به چشم می‌خورد.

علی‌محمد حیدریان،حسین خان‌شیخی و علی رخسار،دیگر استادان صنعتی بودند. ضمن اینکه در آن زمان با آلبرت هوفمان ـ نقاش آلمانی ـ آشنا شد و چند ماهی بعد از تعطیل شدن کلاس‌های مدرسه،به خانه او می‌رفت و تعلیم آبرنگ می‌گرفت.

در سال ۱۳۱۹ در رشتۀ نقاشی مدرک لیسانس گرفت. سپس به کرمان آمد و برای ادای دین به پرورشگاهی که در آن بزرگ شده بود،به ۴۰ تن از کودکان یتیم پرورشگاه تعلیم نقاشی داد که به روایتی برخی از آن‌ها بعدها چهره‌های سرشناسی هم شدند.

پنج سال بعد دوباره به تهران بازگشت و با کوشش عبدالحسین صنعتی‌زاده موزه‌ای در میدان توپخانه (موزه صنعتی تهران) ساخت و به هلال احمر واگذار کرد. این موزه به‌عنوان اولین موزۀ مردمی در سال ۱۳۲۵ با برگزاری نمایشگاهی افتتاح و با استقبال بسیار زیادی روبه‌رو شد.

اما در کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲،عده‌ای به نمایشگاه هجوم آوردند که در جریان این حمله بسیاری از مجسمه‌های علی‌اکبر صنعتی تخریب شد و تابلوهایش آسیب دید. این اتفاق هنرمند را به شدت سرخورده کرد اما مدتی نگذشت که تصمیم گرفت دوباره از نو شروع کند؛ بنابراین هر مجسمه و تابلویی که امکان مرمت داشت را احیا کرد و پس از دو سال تلاش مداوم،نمایشگاهش را در همان مکان بنا کرد. ضمن اینکه برخی از این آثار برای افتتاح موزه صنعتی کرمان در سال ۱۳۵۶ به این شهر منتقل شد.

در سال ۱۳۵۲ عبدالحسین صنعتی‌زاده (پسر حاج اکبر (موسس پرورشگاه)) از دنیا رفت و چهار سال بعد از مرگ وی،با کوشش نوه حاج اکبر (همایون صنعتی‌زاده) و جمعی از دوستداران هنر،موزه هنرهای معاصر (موزه صنعتی) کرمان افتتاح شد.

موزه صنعتی کرمان که در خیابان شریعتی بعد از چهار راه طهماسب‌آباد شهر کرمان واقع شده است،سال ۹۷ با هدف مرمت،تعطیل و سه سال بعد با برپایی چند نمایشگاه بازگشایی شد. برای مرمت بنای موزه و آثار آن سه میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان هزینه صرف شد و طبق گفتۀ مسئولان وقت ارشاد استان کرمان،بیش از ۱۵ میلیارد تومان آثار هنری هم به گنجینۀ موزه اضافه شد.

اما ساختمان موزه صنعتی در تهران که سال ۱۳۲۵ تاسیس شد،متعلق به دورۀ قاجار است و در ضلع شمال‌غربی میدان امام خمینی قرار دارد. مجددا در سال ۱۳۹۵ سازمان میراث فرهنگی با همکاری سازمان زیباسازی شهرداری تهران بازسازی و نوسازی بنا و پیکره‌های موجود در این موزه را آغاز کردند.

یکی از جالب‌ترین بخش‌های این موزهٔ کوچک و قدیمی،پیکرهٔ گروهی از زندانیان سیاسی دورۀ قاجار است که به‌دست علی‌اکبر صنعتی تجسم بخشیده شده‌ است.

صنعتی در سال‌های آخر عمر به علت سکته مغزی قدرت تکلم خود را از دست داد و نیمۀ چپ بدنش نیز فلج شد. وی همچنین از ششم اسفند ماه ۱۳۸۴ به علت عارضۀ ریوی و مشکل تنفسی در بیمارستان ایرانمهر بستری که پس از بهبودی نسبی از بیمارستان مرخص شد.

با این همه،این هنرمند یک سال بعد یعنی در بامداد سیزدهم فروردین ۱۳۸۵ در سن ۹۰ سالگی درگذشت. پیکر علی‌اکبر صنعتی در قطعۀ هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد. /پ

*علی‌اکبر صنعتی در جوانی / ایسنا