یادی از مراسم عزاداری «گَبَل‌بُری» ۵۰ سال پیش در قلعه‌گنج

خبرنگار فت فتو در شهرستان قلعه‌گنج در جریان مراسم عزاداری روز عاشورای حسینی به سراغ ریش‌سفیدان محل رفته و جزییات برخی آیین‌های عزاداری ۴۰، ۵۰ سال قبل از جمله گَبَل‌بُری را در این منطقه جویا شده است؛ یعنی آن زمان که مردم در آن زمان زیر سایه سار آلاچیق ها که از برگ درختان نخل درست شده بود، در خنکای شب دور هم می نشستند و خالصانه سینه می زدند.

میردوست کرمیان متولد ۱۳۲۲  اهل روستای آهوان دادعباس در شهرستان قلعه گنج است که باوجود سن بالا همچنان در کنار جوان ترها در عزاداری های محرم شرکت می کند.

وی درباره آیین های محرم در گذشته اینچنین می گوید: همزمان با برگزاری عزاداری محرم در روستای آهوان از دیگر روستاهای اطراف از جمله دولاب، تاریکماه، آهوان چاه‌مازَگی و حتی روستای گُجَک که کیلومترها فاصله دارد، از قبل از غروب افتاب و پای پیاده اهالی راه می افتادند و خود را سرشب به عزاداری می رساندند.

کرمیان افزود: این افراد می آمدند تا مراسم نوحه خوانی و روضه خوانی دهه محرم را از نزدیک ببینند و بعد نیز پای منبر می نشستند.

«منبرخوان و روضه خوان دهه محرم در روستای آهوان شخصی به نام ملا حسن خانی اهل روستای نودژ (اینک به بخش آسمینون در شهرستان منوجان ارتقا یافته) بود که تا پایان دهه محرم در اینجا می ماند و روضه امام حسین (ع) را می خواند».

کرمیان که می گوید چند دهه قبل هوای منطقه این مقدار گرم نبود، می گوید که باوجود آنکه وسیل تردد مثل ماشین وجود نداشت و امکانات نبود اما جمعیت زیادی برای عزاداری جمع می شدند و چند نفر نیز نوبتی نوحه می خواندند. در زمستان هم شب ها هیزم جمع می کردیم و عزاداران دور آتش جمع می شدند و نوحه خوانی و سینه زنی برگزار می شد.

به گفته وی فقط روز عاشورا مراسم قبل از ظهر برگزار و تا عصر هم تمام می شد.

این شهروند قلعه گنجی اظهارداشت: در ایام دهه محرم مرحوم مادرم نذر داشت و از مهمانان سایر مناطق پذیرایی می کرد؛ همچنین هرکدام از اهالی روستا نیز وسفندی نذر می کرد و در مراسم شریک می شد.

مراسم گَبَل بُری

کرمیان در ادامه از مراسم سنتی قدیمی های قلعه گنج به نام گبل بری برای نوزادان بیمار در ایام محرم گفت و توضیح داد: یکی از رسوم گذشته رسمی بود به نام گَبَل‌بُری؛ گبل به معنی بغل و بری یعنی بریدن بود که ظهر عاشور قبل از منبر و روضه عاشورا برای شفای کودکان بیمار، نیت می کردند و با دعا برای شفاعت امام حسین تا کودکان شفا یابند، پارچه یا بازوبندی را به بازوی کودکان و نوزادان با نیت امام حسین (ع) می بستند.

وی افزود: والدین این پارچه ها را بر بازوی کودکانشان می بستند و وقتی روضه روز عاشورا تمام می شد، منبرخوان پارچه را باز می کرد.

پای صحبت دیگر ریش سفید منطقه

محمد صمیمی معلم بازنشسته و اهل روستای زر و کِشیت قلعه گنج نیز در این باره توضیح داد: مراسم محرم در زمان قدیم و حدود ۵۰ سال قبل بسیار ساده تر از مراسم امروز برگزار می شد.

وی افزود: فردی به نام شیخ احمد رهبر برای مراسم منبرخوانی و روضه خوانی محرم از روستای نودژ منوجان به روستای کشیت قلعه گنج می آمد.

به گفته صمیمی، همچنین از محلی های منطقه شخصی به نام دینار اخوندی بود که خوب نوحه خوانی و مدیحه سرایی می کرد و جمعیت زیادی می آمدند تا پای نوحه او بنشینند.

وی یادآور شد: در مراسم محرم اغلب نوحه می خواندند و به سینه می زدند؛ مراسم هم بیشتر به صورت واحد(سینه زنی به شکل حلقه افراد) انجام می شد.

یادآوری شروع محرم

صمیمی گفت: از دیگر رسوم محرم این بود که قبل از شروع محرم گروهی متشکل از چند نفر عَلَم را به دوش می کشیدند و پیاده، خانه به خانه به این روستا و آن روستا می رفتند که حین دور زدن در روستاها نوحه می خواندند و با صدای نوحه، علم گردان ها هریک از اهالی که نذر و نذورات نقدی یا غیر نقدی داشتند نیز جمع آوری می کردند.

وی افزود: با این کار هم نذورات مردم جمع می شد و هم به مردم منطقه اطلاع رسانی می شد که محرم در راه است.

به گفته صمیمی، در تمامی شب های دهه محرم  هر کدام از اهالی یک شب هزینه پذیرایی عزاداران حسین (رع) را می داد و غذا نیز فقط آبگوشت نذری بود.

این شهروند قلعه گنجی افزود: از برگ درختان نخل آلاچیق به نام حسینیه درست می کردیم و اهالی روستا و مناطق همجوار برای شرکت در عزای حسین به اینجا می آمدند.

به گفته وی، اهالی در روز عاشورا در اقدامی هماهنگ و با یکدیگر غذای نذری روز عاشورا را تهیه و توزیع می کردند.

صمیمی گفت: نوحه خوانی بدون بلندگو و سیستم پخش صوتی بود و نوحه خوانان با سبک نوحه قدیمی و گویش محلی اجرا می کردند به طوری که عزاداران نیز همراهی و همنوایی می کردند.

به گزارش فت فتو مراسم عزاداری ایام محرم طی روزهای اخیر در نقاط مختلف شهرستان قلعه گنج باحضور گسترده مردم ادامه داشت و امروز در روز عاشورا نیز این عزاداری ها به اوج خود رسیده بود.