گسل پنهانی که مسبب رخداد فاجعه زلزله بم شد

به گزارش فت فتو دکتر منوچهر قریشی امروز در نشست سالگرد بم که در محل سازمان زمین شناسی برگزار شد، با اشاره به زلزله‌های ویرانگر ۱۹۰۹ سیلاخور، ۱۹۲۱ زلزله کپه داغ، ۱۹۳۰ زلزله سلماس و زلزله ۱۰ شهریور ۱۳۴۲ بوئین زهرا،  گفت: زلزله طبس، گسلش ۸۰ کیلومتری و کشته شدن ۱۲ هزار نفر را در پی داشت و همچنین زلزله ۱۹۶۸ دشت بیاض به عنوان یکی از رخدادهای لرزه‌ای مهم کشور است که طی ۸۰ کیلومتر گسلش راستا لغز راستگرد و جا به جایی ۴.۵ متر رخ داد و ۱۰ هزار نفر جان خود را از دست دادند.

وی با بیان اینکه بعد از زلزله طبس برای اولین بار گزارش گونه‌ای از این زلزله تهیه شد، اظهار کرد: در ادامه آن زلزله ۱۹۷۲ قیر-کازرون رخ داد که طی آن ۵ هزار نفر جان خود را از دست دادند.

قریشی اضافه کرد: در اوایل دهه ۷۰ میلادی سازمان زمین‌شناسی همکاری خود را با امپریال کالج لندن آغاز کرد و در قالب این پروژه در خصوص زمینلرزه‌های گذشته ایران چون زلزله بوئین زهرا و سیلاخور و سایر زلزله، مقالاتی منتشر شد و همچنین بررسی‌هایی بر روی گسل‌های البرز اجرایی شد.

عضو هیات علمی پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین‌شناسی، با بیان اینکه در این پروژه برای اولین بار موضوع گسل شمال تهران مطرح شد و اضافه کرد: در همان زمان‌ها در سال ۱۳۵۷، زلزله طبس که از آن می‌توان به عنوان یک فاجعه نام برد، رخ داد. این زلزله در یک شرایط پر تنش سیاسی رخ داده بود و به همین دلیل تقریبا هیچ امدادرسانی‌ای به این منطقه زلزله زده صورت نگرفت، از این رو تعداد تلفات در آن زیاد بود.

وی تعداد کشته‌شدگان این زلزله را ۱۸ هزار نفر ذکر کرد و یادآور شد: در ابتدا ادعا شد که گسل مسبب این زلزله شناسایی نشده است، ولی بررسی‌های ما نشان داد که زلزله طبس بر اساس یک گسل پنهان بوده است و به دنبال آن در سال ۱۳۵۸، زلزله کوریزان و خاف رخ داد.

قریشی اضافه کرد: در سال ۱۳۶۰ به فاصله ۴۵ روز، دو زلزله در گستره گلفاف رخ داد. زلزله دوم این منطقه به بزرگای ۷.۱ بود و حدود ۸۰ کیلومتر گسلش ایجاد کرد، ولی جا به جایی کمی را بر جای گذاشت و بر اساس بررسی‌های انجام شده، این زلزله اولین زمینلرزه با گسلش پنهان تلقی شد که زیر چین‌خوردگی‌ها اتفاق افتاده است. این اتفاق در طبس رخ داده بود، ولی در آن زمان این پدیده را نمی‌شناختیم.

زمینلرزه رودبار

قریشی با اشاره به زمینلرزه بزرگ رودبار در سال ۶۹، گفت: این زلزله یک نقطه عطفی برای ما بود، چون ۳ شهر منجیل، رودبار و لوشان ویران شد.

وی تاکید کرد: ابعاد این زمینلرزه به قدری شدید بود که تقریبا نیمی از شهرهای ایران، این زمینلرزه را احساس کردند، ولی از آنجایی که این رخداد لرزه‌ای بزرگ همزمان با بازی‌های رده‌بندی جام جهانی بوده، این امر کمک کرد تا تلفات جانی کمتری ایجاد شود.

زلزله بم

عضو هیات علمی پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی، با اشاره به زلزله سال ۱۳۸۲ در بم استان کرمان، افزود: زلزله بم با بزرگای ۶.۶ جزو زمینلرزه‌های متوسط شهری بوده و زلزله بزرگی نبوده است، ولی شهر با خاک یکسان شده بود.

وی با بیان اینکه در همان زمان زلزله‌ای با همین بزرگا در ژاپن رخ داد که کشته‌های آن بسیار کمتر از بم بوده است، اضافه کرد: بررسی ما در خصوص این زلزله نشان داد که نمی‌توان گسل مسببی برای این زلزله معرفی کرد و در نهایت، برخی از داده‌های قبل و بعد از این رخداد لرزه‌ای در دسترس ما قرار گرفت و مشخص شد که عامل این رخداد لرزه‌ای گسلی است که از زیر بم عبور کرده است.

قریشی با بیان اینکه در آن زمان اعلام شد که گسل کوهبنان عامل این رخداد لرزه‌ای شده است، گفت: بررسی صحرایی ما نشان داد که گسل مسبب از افشانه‌های انتهای گسل کوهبنان است که به صورت راندگی میان لایه‌ای بوده است و نقشه از گسل‌های پنهان تهیه شد و در آن اعلام شد که این نوع گسل‌ها نیز می‌توانند زمینلرزه ایجاد کنند و لازم است در زمینه مدیریت بحران به این نوع گسل‌های ناشناخته توجه کنیم.

زلزله سر پل ذهاب

قریشی به زلزله سر پل ذهاب اشاره کرد و گفت: این زلزله در سال ۲۰۱۹ با بزرگای ۷.۳ در بخش باختری گسل باختری زاگرس رخ داده است.

وی این زلزله را ناشی از گسل پنهان دانست و افزود: زمینلرزه‌های بزرگ زاگرس در گسل‌هایی رخ می‌دهد که گسیختگی آنها به سطح می‌رسند و از نوع گسل‌های پنهان است، چرا که لایه‌های شلف‌پذیر مانع بروز آنها بر روی زمین می‌شود، ولی آثار آنها به صورت چین‌خوردگی بر روی زمین دیده می‌شود.

وی خاطر نشان کرد: از این جهت وقوع این زلزله در ایران غیر منتظره بوده که گشتاور لرزه‌ای این منطقه معادل ۱۰ برابر بزرگترین زلزله‌های دستگاهی بوده، ولی بررسی‌های دقیق نشان داد که یکی از تکه‌های گسل پیشانی زاگرس مسبب این زلزله بوده است.

به گزارش فت فتو، زمینلرزه بم با بزرگی ۶.۶ ریشتر در ساعت ۵:۲۶ بامداد روز جمعه، ۵ دی ۱۳۸۲ به مدت ۱۲ ثانیه شهر بم و مناطق اطراف آن در شرق استان کرمان را لرزاند. این زمینلرزه با حدود ۵۰ هزار کشته سومین زمین‌لرزه پرتلفات تاریخ ایران را رقم زد. قبل از وقوع زمین‌لرزه ۶.۶ ریشتری سه پیش‌لرزه خفیف روی داد که دو لرزش حوالی ساعت ۲۲:۰۰ و ۲۲:۳۰ شب قبل و سومی ۴۵ دقیقه قبل از زلزله اصلی احساس شد. فاجعه این زمین‌لرزه در سده گذشته ایران بی‌مانند بود. از این واقعه به عنوان مرگبارترین زلزله تاریخ ایران یاد می‌شود.

دلایل تلفات بالا در زمین‌لرزه بم، قدرت زمین‌لرزه (۶.۶ در مقیاس ریشتر)، عمق کم زمین‌لرزه (۷.۵ کیلومتر)، نزدیکی کانون زمین‌لرزه به شهر (فاصله کانونی زلزله تا شهر حدود ۴ کیلومتر)، طولانی بودن مدت زمین‌لرزه (۱۲ تا ۱۳ ثانیه)، ساعت وقوع زمین‌لرزه (۵:۲۶ بامداد)، روز وقوع زمین‌لرزه (جمعه)، شتاب بالای زمین‌لرزه (شتاب قائم معادل شتاب گرانش زمین که بر اثر شتاب زیاد زلزله افراد به سمت بالا پرتاب می‌شدند و به سقف منازل برخورد می‌کردند) و افزون بر علت‌های ذکر شده، اکثر ساختمان‌های شهر بم از استحکام کافی برخوردار نبودند و این خود سبب شد که بسیاری از کارشناسان دلیل افزایش تلفات این زمین‌لرزه را عامل انسانی بدانند.

 انتهای پیام