کرمانی‌ها چگونه به استقبال بهار می‌روند؛ از ریختن “سهن” تا پخت “کماچ” و تهیه “قوتو”

گروه استان‌ها – مردم کهن سرزمین کرمان از مدت‌ها پیش از آمدن عید نوروز به استقبال بهار می‌روند، “سهن” ریخته، “کماچ” و “سمنو” می‌پزند و “قوتو” تهیه می‌کنند.

به گزارش فت فتو ازکرمان، از زمان حکومت هخامنشی نوروز در ایران همراه با آیین‌های خاص برگزار می‌شده و همچنان نیز با کمی تغییرات اجرا می‌شود. استان کرمان خاستگاه یکی از کهن‌ترین تمدن‌ها در تاریخ بشریت یعنی تمدن جیرفت بوده و مردم این دیار هم مانند سایر هموطنان، سال نو را با آداب و رسوم خاصی آغاز کرده و از مدت‌ها قبل به استقبال بهار می‌روند.

از آنجا که کرمانی‌ها به میهمان‌نوازی معروف هستند و همیشه پیش از آمدن میهمان خود را برای استقبال از آن آماده می‌کنند، به هنگام نو شدن طبیعت و آمدن بهار نیز خود را به بهترین شکل ممکن مهیای آمدن بهار و نوروز می‌کنند.

از روزگاران قدیم در کهن سرزمین کرمان همانند دیگر نقاط ایران زمین، مردم به ویژه بانوان باسلیقه کرمانی جهت استقبال از بهار زیبا و دل‌انگیز اقدامات خاصی را انجام می‌دادند، تا ایام عید به بهترین شکل ممکن برگزار شود که برخی از این آداب هنوز در بین مردم مرسوم بوده اما برخی دیگر در طول زمان به فراموشی سپرده شده است.

کرمانی‌ها قبل از نوروز خانه تکانی کرده و گوشه و کنار خانه را از گرد و غبار پاک می‌کنند، لباس نو تهیه کرده، اثاثیه کهنه را دور ریخته و اسبابی نو را جایگزین آن می‌کنند، ظروف مسی را به رویگران برای جلا دادن می‌سپارند، سبزه سبز کرده و فرش و گلیم‌خانه را می‌شویند، سهن ریخته و با آرد آن کماچ و سمنو می‌پزند، قوتو یا همان قاووت تهیه کرده و شیرینی‌های تازه و آجیل و خشکبار برای پزیرایی از میهمانان مهیا می‌کنند.

حاضر شدن بر مزار اموات خود در روز پنجشنبه آخر سال، پهن کردن سفره هفت سین به هنگام تحویل سال، عید دیدنی کوچکترها از بزرگان فامیل و هدیه دادن بزرگان به بچه‌ها از آداب رسومی است که از سالیان دور همچنان در بین مردم این دیار کهن به جای مانده است.

پای صحبت‌های سیدمحمدعلی گلاب‌زاده مدیر مرکز کرمان‌شناسی نشستیم تا بیشتر با آیین‌‌ها و آداب و رسوم مردم کرمان برای استقبال از نوروز آشنا شویم. وی با بیان اینکه مردم کرمان در گذشته و تقریباً از ۵۰ روز مانده به آغاز سال جدید به استقبال عید نوروز می‌رفتند اظهار داشت: برای استقبال از این عید باستانی ایرانیان کارهای متعددی انجام می‌دادند که اینک به برخی از آنها در این مصاحبه اشاره می‌کنم.

وی با بیان اینکه مردم کرمان هرساله در دهم بهمن‌ماه مراسم جشن سده را برگزار می‌کنند که این مراسم در واقع آغازی برای برگزاری مراسم نوروز بود افزود: ۱۰ روز بعد یعنی ۴۰ مانده به نوروز مردم کرمان سهن (جوانه گندم) می‌ریختند.

این پژوهشگر تاریخ کرمان ادامه داد: برای ریختن سهن، مردم کرمان گندم را که از قبل خیس کرده بودند در رون یک ظرف قرار داده و روزی آن را می‌پوشاندند تا جوانه بزند و پس از چند روز آن‌ها را از هم جدا کرده و خشک و آسیاب می‌کردند تا از آرد آن برای پخت انواع شیرینی عید از جمله کماچ سهن و پخت سمنو استفاده کنند.

وی با بیان اینکه یکی از مهمترین فعالیت‌های بانوان کرمانی در چنین ایامی پختن کماچ سهن و سمنو است گفت: سهن یک ماده غذایی بسیار مغزی و مقوی است که به انسان توان می‌دهد.

گلاب‌زاده با اشاره به اینکه چهارشنبه سوری یکی دیگر از آیین‌های مردم کرمان در استقبال از نوروز است بیان کرد: در حقیقت مردم در شامگاه آخرین سه شنبه سال دور هم جمع می‌شدند و در این دورهمی آتشی بر می‌افروختند، از روی آتش می‌پریدند و این جمله را تکرار می‌کردند که “زردی من از تو و سرخی تو از من.”

وی افزود: مردم بر این باور بودند که برای ورود به سال جدید انسان باید تمام زشتی‌ها و پلیدی‌ها را در آتش بریزد و بسوزاند و خاکستر آن را هم بر باد دهند تا وقتی پای سفره هفت سین می‌نشینند و با خدای خویش خلوت می‌کنند دارای پاکی جسم و روح باشد و هیچ آلودگی در وجودش نباشد.

مدیر مرکز کرمان‌شناسی ادامه داد: اینکه ما گاهی با چهارشنبه سوری مخالفت می‌کنیم به باور من از ناآگاهی است، چرا که چهارشنبه سوری فلسفه عمیق اسلامی و انسانی دارد و هرگز نباید با آن مخالفت کرد البته رفتارهای زشتی هم که گاهی از طرف بعضی‌ها در چهارشنبه سوری انجام می‌شود که باید با آن مقابله کرد اما این بدان معنا نیست که با تمام آیین چهارشنبه سوری مخالفت شود.

وی با اشاره به اینکه از دیگر اقداماتی که مردم آن را لازمه نوروز می‌دانستند و قبل از چهارشنبه سوری انجام می‌شد خانه تکانی بود گفت: مردم در آستانه نوروز خانه‌های خود را تمیز و آب و جارو کرده و بعد از آن در چهارشنبه سوری خانه دل را تمیز می‌کردند.

گلاب‌زاده با بیان اینکه دوختن کفش و لباس نو نیز در آستانه نوروز در بین مردم کرمان رونق می‌گرفت خاطرنشان کرد: در گذشته لباس فروشی و کفش فروشی به معنای امروز نبود و مردم باید از قبل به خیاط و کفش‌دوز مراجعه می‌کردند و اندازه لباس و کفش می‌گرفتند تا اندازه آنها لباس و کفشی آماده شود.

وی ابراز داشت: با آغاز سال جدید توپ شلیک می‌شد و به گویش مردم کرمان “توپ در می‌کردند” که این توپ در کردن به قول کرمانی‌ها در مراکز نظامی از جمله در پادگان صفر پنج در منطقه سرآسیاب انجام می‌شد و در اختیار دولت بود.

این پژوهشگر تاریخ کرمان با بیان اینکه در زمان سال تحویل مردم سفره هفت سین پهن می‌کردند که فلسفه آن شرح مفصل و عمیقی دارد ادامه داد: من معتقد هستم که یکی از تفکرهای روشن و عمیق نیاکان ما همین سفره هفت سین است و هر کدام از این هفت سین به اندازه یک دنیا ارزش و به اندازه یک جهانی معرفت و کمال در درون خود نهفته دارد.

وی با اشاره به اینکه بعد از تحویل سال نیز دیدار با اقوام و خویشان و دوستان و آشنایان و همچنین زیارت اهل قبور در اولویت بود افزود: بازی‌های مختلفی نیز با فرارسیدن نوروز و در دیدارهای نوروزی انجام می‌شد که یکی از مهمترین آنها بازی با تخم مرغ بود.

گلاب‌زاده ادامه داد: در این بازی دو طرف تخم مرغی را در دست می‌گرفتند به شکلی که سر تخم مرغ کمی از دست بیرون بود و بعد تخم مرغ‌ها را به هم می‌زدند، هر کدام که تخم مرغش زودتر می‌شکست بازنده این بازی بود و باید حق الباخت خود را پرداخت می‌کرد.

وی با بیان اینکه مردم تا سیزده نوروز به دیدارهای نوروزی خود ادامه می‌دادند و از یکدیگر دید و بازدید می‌کردند گفت: در روز سیزده نوروز به طور حتم روز خود را در طبیعت می‌گذراندند و هیچ‌کس در این روز در خانه نمی‌ماند.

مدیر مرکز کرمان‌شناسی با اشاره به اینکه مردم در سیزده نوروز کنار درختان، جویبارها و سبزه زارها را انتخاب می‌کردند و از بودن در طبیعت لذت می‌بردند بیان کرد: در این روز سبزه‌هایی را که قبل از نوروز کاشته و بر سر سفره هفت سین گذاشته بودند در روز سیزده نوروز بیرون می‌انداختند.

وی با اشاره به اینکه در روزهای آغازین سال نو جشن نوروز در سطح شهرها برگزار می‌شد افزود: به‌عنوان مثال در زمان سال تحویل در ورودی بازار شهر کرمان در میدان ارگ که امروزه به نام میدان توحید نامگذاری شده، نقاره چی‌های شهر به این قسمت بازار می‌آمدند و در طبقه بالای بازار که مشرف به میدان بود شروع به نقاره نوازی می‌کردند و مردم نیز در این محل جمع می‌شدند.

گلاب‌زاده با بیان اینکه در این مراسم پیام حکومتی به مناسبت نوروز هم خوانده می‌شد گفت: در این محل مردم جشن می‌گرفتند، شادی می‌کردند و یکی از اجتماعات کلان مردم کرمان بود که به مناسبت نوروز جمع می‌شدند.

وی با بیان اینکه مراسم مردم کرمان به سیزده روز ابتدایی نوروز ختم نمی‌شد گفت: مردم کرمان در روز دهم اردیبهشت به مناسبت چهلم نوروز مراسم تندرستون را برگزار می‌کردند.

انتهای پیام/۵۱۱/ن/ش

کرمانی‌ها چگونه به استقبال بهار می‌روند؛ از ریختن “سهن” تا پخت “کماچ” و تهیه “قوتو”

منبع: تسنــیم
? کرمانی‌ها چگونه به استقبال بهار می‌روند؛ از ریختن “سهن” تا پخت “کماچ” و تهیه “قوتو”