کرمان، جواهری نشسته بر نگین کویر | خبر کرمان

کرمان – نذیر کرمان – وجود هزاران جاذبه ارزشمند تاریخی و طبیعی در دیار کریمان، گنجینه‌ای پر و پیمان در جنوب‌شرق ایران است که هرکدام تصویری از اعجاز طبیعت و روایت سخت‌کوشی، صبوری و ذوق مردم این خطه باستانی را پیش روی بازدیدکنندگان می‌گذارد.

شاید سخت‌ترین کار برای هر کس که به استان کرمان سفر می کند بازدید از آثار و بناهای تاریخی و میراث فرهنگی کرمان زمین باشد، زیرا تعداد و تنوع آنها به قدری فروان است که باید هفته ها و حتی ماه های متمادی وقت گذاشت تا از این جاذبه های باستانی دیدن کرد.

وجود ۱۰ اثر ثبت جهانی کرمان، بالغ بر ۸۰۰ اثر ملی و چند هزار جاذبه و اثر تاریخی و طبیعی دیگر که خیلی های آنها استعداد ثبت جهانی و ملی را دارند، این استان را در قله ایران فرهنگی نشانده است، هر چند این جایگاه زیر سایه برخی حواشی و خاطرات تلخ و کم ارزش کمتر خود را نشان می دهد، اما هر فرد غیر کرمانی که حتی یکبار به این استان سفر کند تازه متوجه عظمت و غنای فرهنگی آن می شود.

به جرات می توان گفت به هر شهر و روستایی در استان کرمان قدم بگذاری از نظر بنا و آثار تاریخی یا میراث فرهنگی، دست خالی بر نمی گردی و این آثار آنقدر فراوان هستند که بسیاری از آنها برای خود اهالی کرمان بزرگ نیز ناشناخته مانده و آن را می توان به مانند کتابی قطور مثال زد که هنوز ورق های زیادی از آن خوانده نشده است.

و از زیبایی های خاص کرمان اینکه در هر زمان از سال چهار فصل را می توانید تجربه کنید به طوری که در یک روز با وسیله نقلیه می تواند این چهارفصل راببینید؛ کرمان همانطور که در نزدیک کویر قرار گرفته و بیشتر ایام برخی مناطق آن مثل شهداد، گرم ترین نقطه ایران می شود، قله هزار و دیگر کوهستان های مرتفع نیز دارد که بیشتر مواقع سال، برخی مناطق آن سردترین نقطه ایران نام می گیرد؛ انواع میوه ها در تابستان مثل گیلاس، زردآلو، سیب، گلابی و هلو به دست می آید و دومین تولیدکننده گردوی ایران است که کمتر این ویژگی آن را می شناسند.

تعطیلات نوروزی فرصت بسیار مغتنمی محسوب می شود که به کرمان سفر کرد و جاذبه ها و شگفتانه های آن را از نزدیک دید؛ در سال های اخیر رشد مسافران نوروزی خود را در بالا رفتن تعداد بازدیدها از اماکن گردشگری استان نشان داده است، البته اعدا و ارقام با توجه به آثار کم نظیر میراث فرهنگی و تاریخی کرمان هنوز راضی کننده نیست.

 

 

وجود ۱۰ اثر ثبت جهانی کرمان، بالغ بر ۸۰۰ اثر ملی و چند هزار جاذبه و اثر تاریخی و طبیعی دیگر که خیلی های آنها استعداد ثبت جهانی و ملی را دارند، این استان را در قله ایران فرهنگی نشانده است، هر چند این جایگاه زیر سایه برخی حواشی و خاطرات تلخ و کم ارزش کمتر خود را نشان می دهد، اما هر فرد غیر کرمانی که حتی یکبار به این استان سفر کند تازه متوجه عظمت و غنای فرهنگی آن می شود

 

 

در این مجال با توجه به اینکه در آستانه شروع سال جدید و تعطیلات عید نوروز قرار داریم، در این گزارش سعی شده با مروری کوتاه تعدادی از شاخص ترین آثار تاریخی و میراثی استان کرمان معرفی شوند، تا گوشه ای هرچند اندک از میراث فرهنگی و باستانی کرمان بیشتر پیش چشم مخاطبان قرار گیرد.

 

• ستاره‌های جهانی میراث فرهنگی کرمان
• معرفی دروازه‌های ورود به کویر جهانی لوت در کرمان
• درباره ۲ کاروانسرای ثبت جهانی کرمان
• سفرهای نوروزی به کرمان بیشتر اما ارزان شد

 

۱۰ ستاره جهانی درخشان کرمان

ارگ بم

ارگ بم که در دوره ساسانیان تاسیس شده و بزرگترین سازه خشتی جهان شناخته می‌شود به‌ عنوان یکی از معروف‌ترین جاذبه‌های استان کرمان، در جنوب شرقی حاشیه کویر لوت و در شهر بم جای گرفته است.

این بنا با معماری جذاب نمونه‌ای دیدنی از ساختار دفاعی در ایران کهن را به نمایش می‌گذارد و به مساحت تقریبی ۲۰۰ هزار مترمربع از گونه‌های معماری متعددی از جمله دیوار حصار، برج و بارو و دروازه‌های متعدد، مسجد، بازار، تکیه، کاروانسرا، مدرسه، حمام، زورخانه و محله‌های مسکونی با خانه‌های اعیان نشین و عامه نشین، بخش حاکم‌نشین شامل سربازخانه، اصطبل، آسیاب، خانه فرمانده قشون و بخش اقامت حاکم شامل خانه حاکم، عمارت چهارفصل و برج دیده بانی تشکیل شده است.

ارگ بم و منظر فرهنگی آن ۱۷ تیر سال ۸۲ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید که این بنای ارزشمند تاریخی قبل از آن در سال ۱۳۴۵، با شماره ۵۱۹ در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده بود.

در اثر زلزله دیماه ۱۳۸۲ که تلفات زیادی به مردم و شهر بم وارد کرد، ارگ بم هم آسیب فراوانی دید و در لیست آثار تاریخی در خطر یونسکو قرار گرفت، اما به‌تدریج روند بازسازی آن آغاز شد و اکنون این بنا از لیست آثار در خطر بیرون آمده است و گردشگران زیادی از این بنای جهانی بازدید می کنند.

باغ شاهزاده ماهان

باغ شازده ماهان را باید یگانه شگفتانه ایران و جهان خواند؛ باغی سرسبز و دل‌نواز در دل کویر و در دامنه کوه تیگران که و از جاهای دیدنی کرمان محسوب می شود و یکی از ۹ باغ ایرانی و مشهور جهان به شمار می‌رود که در سال ۱۳۹۰ در فهرست آثار جهانی قرار گرفته است.

این باغ تاریخی، در دوران قاجار ساخته شده و تکمیل آن نیز در همان دوره و بین سال‌های ۱۲۹۸ تا ۱۳۰۹ انجام گرفته؛ وسعت آن حدود ۵/۵ هکتار است که دارای ۴۰۷ متر طول و ۱۲۲ متر عرض و شامل سردر ورودی، حمام، عمارت، شبکه آبرسانی و حوض است و در میان حصاری بلند از درختان محصور شده؛ لذا همچون نگینی سرسبز در دل کویر می‌درخشد و چشم‌نوازی می‌کند.

روستای دستکند میمند

روستای چند هزار ساله میمند کرمان با وسعت ۴۲۰ کیلومتر مربع، یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین روستاهای دست‌کند ایران و جهان محسوب می‌شود که همچنان زندگی در آن جریان دارد و مردمش بسیاری از سنت‌های پیشینیان خود را حفظ کرده‌اند.

مردم سخت‌کوش این روستا درون کوه و صخره‌ها را کنده و برای خود خانه و مأمنی امن بدون استفاده از هیچ‌گونه ملاتی برپا کرده‌اند و این خانه‌ها که روی هم قرار گرفته‌اند و پنج طبقه را تشکیل می‌دهند، «کیچه» نام دارند؛ میمند حدود ۴۰۶ کیچه دارد و معماری اعجاب‌انگیز میمند، گردشگران ایرانی و خارجی زیادی را جذب این استان می‌کند.

این روستا در سال ۱۳۸۰ هجری خورشیدی با نام دهکده صخره‌ای میمند در لیست آثار ملی و در سال ۱۳۹۴ هجری شمسی با نام چشم‌انداز فرهنگی میمند در میراث جهانی یونسکو جای گرفت.

بیابان لوت

دشت لوت بیابان وسیع ماسه‌ای و ریگی واقع در جنوب شرقی کشور است و حدود ۱۰ درصد وسعت کشورمان را در بر گرفته است که ۲۷ تیرماه سال ۹۵ در فهرست کمیته میراث جهانی به عنوان نخستین اثر ثبت طبیعی کشور و بیست و یکمین اثر ثبت جهانی ایران، وارد شد.

سابقه تمدنی دشت لوت به هزاره سوم پیش از میلاد می‌رسد که مهمترین اثر تاریخی کشف شده در منطقه، درفش شهداد (در شمال استان کرمان) به عنوان نخستین پرچم تاریخ بشری حوالی کلوت های شهداد در سال ۱۳۴۸ کشف شده است که هم اکنون نیز در موزه ایران باستان تهران نگهداری می شود.

کرمان نیز با ۱۱ درصد از وسعت کشور ۸۰ درصد از بخش ثبت جهانی کویر لوت را در اختیار دارد، جاذبه های بی نظیر این منطقه از کویر، پوشش های گیاهی همچون درختچه های گَز و پوشش جانوری از جمله روباه شنی، انواع حشرات و خزندگان در این منطقه زیست می کنند و ده‌ها اثر تاریخی شامل قلعه‌ها، کاروانسراها، آب انبار، طبیعت بکر و محوطه های باستانی در کنار پوشش گیاهی منحصربه فرد و حیات جانوری ویژه، این منطقه را به الماس کویرهای جهان معروف کرده است.

شهداد، راور، بم و فهرج از دورازه های ورود به بیابان لوت در استان کرمان محسوب می شوند که جاذبه های کم نظیری مانند دشت گندم بریان(گرم‌ترین نقطه زمین)، کلوت ها، جنگل های نبکا، رود شور، تپه های ستاره ای، ریگ یلان و غیره را در خود جای داده تا برای مسافران و گردشگران خاطره انگیز باشد، البته گردشگری و ورود به بیابان لوت به دلیل شرایط خاص جغرافیایی آن باید با هماهنگی و حساب شده باشد.

قنات های جهانی کرمان

استان کرمان میزبان مهمترین قنات‌های کشور نیز محسوب می شود و سه قنات گوهر ریز در جوپار شهرستان کرمان و نیز ۲ قنات اکبرآباد و قاسم آباد بم، در سال ۲۰۱۶ به ثبت جهانی یونسکو رسیدند.

قنات گوهر ریز

قنات گوهر ریز در دامنه کوه های جوپار کرمان واقع شده است و قدمت آن بیش از ۷۰۰ سال تخمین زده می شود که هم اکنون یکی از فعال ترین قنات های منطقه محسوب می شود؛ طول این قنات سه هزار و ۵۵۶ متر و با ۱۲۹ حلقه چاه در ۶ شاخه، با دبی آب کنونی ۱۰۰ لیتر بر ثانیه، حدود ۳۳۰ هکتار از باغات و اراضی کشاورزی را آبیاری می کند.

این قنات از ۶ رشته قنات حسین یوسف، ختمی، رو به آب، حاج محمد نوش، تل سفید و دروازه تشکیل می شود و پس از ثبت جهانی در فهرست یونسکو در سال ۹۵، عملیات زیباسازی و ساماندهی محوطه های ورودی و خروجی، نصب حصار و نرده‌های فلزی برای ایمن سازی سیر بازدید گردشگران در آن انجام شده است.

قنات های اکبرآباد و قاسم آباد بم

قدمت این ۲ قنات به اواخر دوران قاجاریه و اوایل پهلوی اول می رسد و برخلاف اغلب مسیر طولانی سایر قنات های ایران، طول هر کدام از آنها به حدود چهار کیلومتر می رسد و به نسبت طول کم، حجم آب دهی زیادی دارند.
میزان آب دهی قنات قاسم آباد حدود ۹۰ لیتر بر ثانیه و قنات اکبرآباد ۶۰ لیتر بر ثانیه است که جزو قنات های پر آب استان کرمان هستند و حدود ۳۰۰ هکتار از پوشش باغات منطقه را آبیاری می کنند.

قنات های اکبرآباد و قاسم آباد در بروات بم و در فاصله ۱۹۰ کیلومتری شرق مرکز استان قرار دارند که کوچه باغ ها و معابر ایجاد شده طی مسیر عبور این قنات ها در حال حاضر جزو جاذبه های گردشگری است.

۲ کاروانسرای جهانی کرمان

کاروانسراها از مهمترین بناهای تاریخی استان کرمان هستند که نقش مهمی در اقتصاد و زندگی اجتماعی مردم این خطه در طول قرون گذشته ایفا کرده اند و هر کدام از جاذبه‌های میراث فرهنگی و گردشگری این دیار محسوب می‌شوند.

۲ کاروانسرای گنجعلی‌خان کرمان و چاه‌کوران راور در سپتامبر ۲۰۲۳ و چهل‌وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در قالب پرونده کاروانسراهای ایران به عنوان بیست و هفتمین میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شدند.

کاروانسرای گنجعلی خان کرمان

کاروانسرای گنجعلی خان کرمان بخشی از مجموعه گنجعلی خان، حاکم دوره صفوی کرمان محسوب می شود که طبق اسناد تاریخی مندرج در کتیبه سردر کاروانسرای گنجعلی خان کرمان ساخت این بنا به سال ۱۰۰۷ هجری قمری می‌رسد و روی این کتیبه، معمار بنا نیز با عنوان «محمد سلطانی یزدی» معرفی شده است.

این بنا در ابتدا جزو مدارس علمیه این شهر بوده اما در جریان لشکرکشی آقامحمدخان قاجار به کرمان تخریب و پس از مدتی بلااستفاده ماندن، در اواسط قرن سیزدهم دوباره احیا و به کاروانسرا تبدیل شد.

کاروانسرای گنجعلی خان در ۲ طبقه ساخته شده و طبقه اول همانند دیگر مدارس علمیه عصر صفویه، دارای حجره‌هایی است که شباهت زیادی به دکان دارند و طبقه دوم کاروانسرا از اتاق‌هایی کوچک شکل گرفته که به‌صورت جداگانه هستند اما به یکدیگر مرتبط می‌شوند و فضاهایی کوچک دارند که پنجره‌های آن رو به حیاط کاروانسرا، چشم‌اندازی زیبا را به نمایش می‌گذارد و هم اکنون هنرمندان صنایع دستی در غرفه های در آن فعالیت دارند.

کاروانسرای چاه کوران راور

کاروانسرای چاه کوران نیز در حاشیه کویر لوت در ۵۰ کیلومتری شهر راور و در مسیر جاده استان های خراسانی جنوبی و رضوی قرار گرفته که قدمت آن به دوره قاجاریه باز می گردد.

ساخت کاروانسرای چاه کوران را به فردی به نام سید هدایت الله سیرجانی نسبت می‌دهند که مسافران در قدیم از آن به عنوان منزلگاهی برای استراحت در مسیر سفر خود استفاده می کردند.

نقشه کاروانسرا مطابق دیگر کاروانسراهای دوره صفوی و قاجاری لحاظ شده و پلان و نقشه به شکل مربع است که در چهار گوشه آن برج نگهبانی قرار دارد؛ در قسمت ورودی آن یک هشتی قرار گرفته و با ۲ حجره در طرفین به حیاط مرکزی و کوچک آن راه پیدا می‌کند.

تامین آب کاروانسرا در زمان فعالیت آن به وسیله قناتی با آب شیرین بوده که در پشت کاروانسرا جریان داشته و کانال‌های این قنات در جریان زلزله یا ضعف رسیدگی به آن ریزش کرده و قابل استفاده نمانده ولی چاه‌های کم عمقی در اطراف آن برای استفاده از آب شیرین هنوز هم پابرجاست.

گلیم ثبت جهانی سیرجان

گلیم شیریکی‌پیچ یا سوزنی یکی از شاخص ترین دستبافته های عشایر و روستاییان استان کرمان محسوب می‌شود که با سابقه‌ای چند صد ساله در سنت‌های بافندگی عشایر کرمان به خصوص افشارها و بچاقچی ها ریشه دارد؛ به سبب قدمت، اصالت و ویژگی‌های بی‌نظیری که در روش بافت آن وجود دارد، از ارزش بالایی برخوردار است.

این گلیم به‌ندرت از روی نقشه بافته می‌شود و تقریباً می‌توان گفت که اغلب این دست‌بافته ها طبق عادات سنتی ذهنی‌بافی می‌شوند و منحصربه فرد هستند، به گونه‌ای که شاید نتوان ۲ محصول کاملاً مشابه در میان آنها یافت و بافت این گلیم مانند قالی است که در آن از نخ پشمی استفاده می‌شود و نقشه‌های گل و گلدانی، ترنج، سه کله، کوه پنج، بندی لوزی، خشتی یا قالبی اصیل‌ترین نقشه‌های بافت گلیم شیریکی پیچ به شمار می رود.

خاستگاه اصلی گلیم شیریکی پیچ، روستای دارستان در ۲۵ کیلومتری مرکز شهرستان سیرجان است که سال ۱۳۹۶ در فهرست آثار جهانی قرار گرفت و سیرجان به عنوان شهر جهانی گلیم معرفی شد.

طولانی‌ترین راسته بازار کشور

بازار تاریخی کرمان در عصر تیموریان و با بنا نهادن بازار اختیاری شکل گرفت و پس از آن در مقاطع مختلف تاریخی قسمت‌های گرانبهایی به این مجموعه تاریخی افزوده شد به طوری که امروز بزرگ ترین راسته بازار کشور محسوب می شود و در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۳۸۵۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

بازار تاریخی کرمان در عصر تیموریان و با بنا نهادن بازار اختیاری شکل گرفت و پس از آن در مقاطع مختلف تاریخی قسمت‌های گرانبهایی به این مجموعه تاریخی افزوده شد به طوری که امروز بزرگ ترین راسته بازار کشور محسوب می شود و در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۳۸۵۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

 

 

بازار کرمان با هزار و ۲۰۰ متر فضای مسقف البته به جز بازار مظفری به صورت شرقی- غربی از میدان ارگ به عنوان نقطه آغاز ورود به بازار کرمان شناخته می‌شود و به خیابان میرزارضای کرمانی در آن سوی میدان شهدا یا همان مشتاق ختم می‌شود و از بازارهای متفاوتی چون بازار گنجعلی خان، بازار اختیاری، بازار قیصریه زرگری، بازار مسگرها، بازار کفاش‌ها، بازار کلاه‌مال‌ها، بازار آهنگری، بازار عزیز، بازار عطاران، بازار مظفری، بازار قدمگاه، بازار قلعه محمود و بازار قلعه تشکیل شده است.

بازار بزرگ کرمان شامل راسته‌ها و بازارهای متفاوتی است ه در هر یک از آنها بناهایی چون مسجد و حمام نیز وجود دارد؛ صُفه عزاخانه، مسجد وکیل، مسجد گنجعلی خان و مسجد چهل‌ستون هر یک مساجدی هستند که با نام بازار اصلی خود نامیده می‌شوند و جزئی از بنای آن به حساب می‌آیند و از شکل خاص هر یک از حمام‌ها یا مسجدها در بازارهای مختلف می‌توان نوع معماری دوره‌شان را بررسی کرد و به نتایج جالبی رسید.

وجود گنجینه‌ها و آثار تاریخی فراوان چون بازار گنجعلی‌خان، مجموعه وکیل، سرای سردار، حمام گنجعلی خان، مدرسه حیاتی، قیصریه‌ها و بازار مسگری، کاروانسراها، آب انبارها و غیره بازار کرمان را غنایی دوچندان بخشیده است.

گنبد جبلیه

گنبد جبلیه کرمان در دوره های قبل از اسلام بنیان گذاری و در دوره سلجوقی تکمیل شده است که در شرقی ترین نقطه شهر کرمان و در دامنه کوههای مسجد صاحب الزمان(عج) (شیوشگان) این شهر قرار دارد و در معماری بنا که تماما از سنگ ساخته شده از مصالحی اسرار آمیز استفاده کرده اند که گفته می شود شامل شیر شتر، خاکستر و سفیده تخم مرغ بوده است.

عرض پی گنبد جبلیه هشت ضلعی در حدود سه متر است و در هر طرف این بنای دیدنی دری قرار دارد که عرض آن دو متر است؛ گنبد بنا از آجر ساخته شده و این بنا همچنین گچ‌بری‌هایی داشته که به مرور زمان از بین رفته است.

گنبد جبلیه که به نام گنبد گبری هم شناخته می شود، در سال ۱۳۱۶ هجری شمسی به ثبت آثار ملی رسید و در سال ۱۳۸۳ پس از مرمت به گنجینه جبلیه (کتیبه های تاریخی) تبدیل شد.

مسجد ملک کرمان

مسجد ملک کرمان، مشهور به مسجد امام یکی از مساجد تاریخی شهر کرمان و از قدیمی‌ترین مساجد ایران است که ساخت آن در قرن پنجم هجری قمری(۹۰۰ سال قبل)، صورت گرفته و بانی آن را توران شاه سلجوقی می نامند که تا پیش از تاسیس مسجد جامع مظفری در کرمان، محل اصلی اجتماعات در این شهر بود.

مسجد ملک از نوع مساجد چهار ایوانی محسوب می شود و از جمله ظرایف موجود، محراب واقع در شبستان غربی آن است که طاق آن مقرنس کاری شده و قسمت های بالای محراب و ستون های دو طرف آن دارای گچبری کاذب با طرح خفته و راسته است؛ ضمناً دو بادگیر در طرفین محراب وجود دارد که هوای شبستان را خنک می کند.

وجود آثار معماری و تاریخی از دوره‌های مختلف در این مسجد، اهمیت آن را دوچندان کرده‌ و قسمت های مختلف این مسجد به ویژه صفه اصلی در زمان وکیل الملک و ایوان شرقی آن در قرن اخیر به همت مرحوم دیلمقانی بازسازی شده است.

مسجد ملک در خیابان امام خمینی شهر کرمان ۱۵ مهر ۱۳۴۶ با شماره ثبت ۷۶۰ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ که پرونده آن به همراه مسجد جامع مظفری و مسجد گنجعلیخان برای ثبت در میراث جهانی یونسکو نیز به‌تازگی ارسال شده‌ است.

قلعه های دختر و اردشیر

قلعه دختر کرمان قلعه ای باستانی در کنار قلعه اردشیر روی صخره ای سنگی بر فراز تپه‌های مرتفع شرقی شهر کرمان قرار گرفته و صخره‌ای که قلعه بر فرازش ساخته شده و حدود ۴۰۰ متر بلندی دارد، سطح بام آن بیش از ۲۰ هکتار و مصالح به کار رفته در ساخت این قلعه تنها خشت خام و گل رس است که تاکنون پابرجا مانده اند.

ساخت این قلعه بنا به منابع تاریخی به زمان مادها (سده‌های میانی هزاره یکم پیش از میلاد) بر می گردد و در مقاطع تاریخی متفاوت پناهگاه ساکنان کرمان بوده که در اول فروردین ۱۳۴۵ خورشیدی با شماره ثبت ۵۲۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

بزرگ‌ترین خانه خشتی جهان

غیر از شهر کرمان به عنوان مرکز استان، در هر گوشه دیگر آن در شمال، جنوب شرق و غرب که بنگرید آثار متعدد و متنوعی وجود دارد که باید برای هرکدام مطالبی جداگانه نوشت؛ از جمله مجموعه حاج آقا علی رفسنجان، نمونه ای زیبا و باشکوه از معماری عصر قاجار است که شامل بخش هایی همچون خانه حاج آقا، بازار، آب انبار، مسجد، حمام و کاروانسرا می شود و در پنج کیلومتری جنوب شرقی رفسنجان در روستای قاسم آباد شهرستان رفسنجان جای دارد.

خانه حاج آقا علی در قاسم آباد رفسنجان با حدود ۱۴ هزار مترمربع عرصه و حدود هفت هزار مترمربع اعیانی بزرگ ترین خانه خشتی جهان به شمار می‌رود که که توسط حاج آقا علی معروف به زعیم الله رفسنجانی (بزرگترین تاجر ایرانی آن دوره) در سال ۱۱۳۶ هجری خورشیدی بنا شده است.

این بنای تاریخی با معماری زیبا و ایرانی، با هفت هزار مترمربع و ۸۶ اتاق شامل هفت دری، پنج دری، سه دری و پستو، در چهار بخش اصلی ساختمان حوضخانه، شاه‌نشین، پاییزی و زمستانی ساخته و در سال ۷۴ ثبت ملی شده و در سال های اخیر مرمت و برای آن کاربری پذیرایی و اقامتی تعریف شده است.

دره راگه رفسنجان

دره راگه شگفتی کمتر شناخته شده دیگر استان کرمان در فاصله ۲۰ کیلومتری شهر رفسنجان قرار دارد؛ این جاذبه طبیعی به دلیل فرسایش خاک ناشی از باد و آب به وجود آمده است و عمق دره در برخی جاها به ۱۰۰ متر هم می رسد.

قدمت این دره به ۲۰ هزار سال پیش تخمین زده شده و عمر آن به دوران چهارم زمین شناسی برمی گردد که حدود ۲۰ کیلومتر طول دارد و با صخره های نوک تیز و محیطی بکر در نوع خود در کشور کم نظیر است و رودخانه گیودری که در بستر این دره جریان دارد، پیاده روی و قدم زدن در راگه را به تجربه ای منحصربه فرد و مفرح بدل می کند.

آرامگاه شاه نعمت الله ولی ماهان

آرامگاه یا آستانه شاه نعمت‌الله ولی ماهانی( شاعر و عارف قرن هشتم و بنیانگذار سلسله نعمت‌اللهی) بنایی مربوط به دوره تیموری و در شهر ماهان در ۳۰ کیلومتری مرکز استان کرمان جای گرفته‌ که در نیمه اول قرن نهم یعنی سال ۸۴۰ هجری قمری ساخت آن آغاز شده و طی ۶ قرن تا اواخر قرن چهاردهم ادامه یافته است.

قدیمی ترین قسمت آرامگاه این عارف، گنبدی است که در سال ۸۴۰ هجری قمری ساخته شد و صحن ها و رواق های اطراف آن حدود ۶ هزار متر مربع وسعت دارد که از شاهکارهای معماری این آستانه به شمار می آید.

باغ سنگی سیرجان

باغ سنگی سیرجان که به باغ درویش‌خان نیز معروف است، یکی از اثرهای ماندگار در روستای دورافتاده میاندوآب در دشت سیرجان توسط مردی ناشنوا به نام درویش‌خان اسفندیارپور احداث شده که پس از اصلاحات ارضی سال ۱۳۴۰ و از دست دادن زمین هایش این باغ را با نبوغ خود و با شیوه عجیبی از سنگ و تنه خشک درختان ساخت.

باغ سنگی در متراژ یک هزار متر با ۱۸۰ درخت با بار میوه سنگی شکل گرفته است و در واقع این باغ به دلیلی که درویش خان نمی توانسته حرف بزند، به نوعی بیانگر اعتراض به از دست دادن درختانش تعبیر شده؛ سال ۱۳۵۵ هم پرویز کیمیاوی فیلمی را به نام باغ سنگی با شرکت درویش‌خان اسفندیارپور ساخت که برنده جایزه خرس نقره‌ای جشنواره بین‌المللی فیلم برلین شد.

بادگیر چپقی سیرجان

بادگیر چپقی سیرجان یکی از متفاوت‌ترین بادگیرها در ایران است که حتی در جهان هم نمونه خاص و منحصربه‌فردی به شمار می‌رود و تاریخ ساخت آن به زمان رضاشاه پهلوی برمی‌گردد.

بادگیر چپقی سیرجان برای خانه مرحوم دکتر سید علی‌اصغر رضوی که اولین پزشک شهر سیرجان بود و یک معمار بومی به نام سید محمد شجاعی آن را ساخته است و بادگیرهای چپقی به‌جای فضای مکعبی‌شکل، دارای چند لوله‌ خم زانویی‌اند که این لوله‌ها با شبکه‌های هندسی منظمی به هم وصل شده‌اند و باد را از جهت‌های مختلف به داخل خانه هدایت می‌کنند.

روستای خَبر بافت

روستای خبر(khabr) در ۳۵ کیلومتری بافت کرمان واقع شده که منطقه ای بکر برای بوم گردی و در میان دشت های خشک و وسیع کرمان است و به خاطر سرسبزی زیاد آن به شمال کوچولو معروف شده و به دلیل هوای مساعد آن مقصد هر پنجشنبه و جمعه های اهالی جنوب کشور است.

در حاشیه شرقی و جنوبی این روستا پارک ملی خبر که به عنوان یازدهمین پارک ملی ثبت شده در ایران به شمار می رود، قرار دارد و این پارک در سال ۱۳۷۸ به درجه حفاظتی پارک ملی ارتقا پیدا کرده است.

رویشگاه اُرس در شهرستان رابُر

رویشگاه ارس اثری بکر و دیدنی در جنوب شرق کشور در امتداد رشته کوه زاگرس به گلوچار شهرستان رابُر رسیده و ارس یا «سروِ کوهی» گونه‌ای بسیار با ارزش و دیرزیست است که عمر آن تا ۲ هزار سال هم می‌رسد؛ این درخت همیشه سبز در مناطق کوهستانی در ارتفاعی بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ متر می‌روید.

گلوچار، روستایی از توابع دهستان هَنزا در شهرستان رابر است؛ ذخیره‌گاه جنگلی ارس گلوچار شهرستان رابُر بزرگ‌ترین ذخیره‌گاه ارس جنوب‌شرق کشور در زمینی به مساحت ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار با درختانی با عمری بالای ۵۰۰ سال است.

تخت سرتشتک

تخت سرتشتک از مناطق گردشگری هنزا در ۱۷۰کیلومتری استان کرمان و ۳۰کیلومتری شرق شهرستان رابر قرار دارد که مناظر بسیار بدیعی را پیش چشم گردشگران می گذارد.

تخت سرتشتک سرزمینی هموار با پستی و بلندی‌های ملایم و پوشیده از چمنزار و برکه‌های کوچک و چشمه‌های روان است که در ارتفاع ۳۶۰۰متری از سطح دریا و از مرتفع‌ترین نقاط استان کرمان محسوب می‌شود.

روستای طرز راور

روستای زیبا و تاریخی طرز در ۴۰ کیلومتری راور با یک هزار و ۸۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا در شمال‌غرب این شهرستان قرار دارد که قدمت آن به دوران ساسانیان یا حتی قبل از آن می‌رسد و به عنوان یکی از روستاهای دارای جاذبه و هدف گردشگری در استان کرمان تعیین شده است.

درختان سرو روستای طرز از شگفتی ها و جاذبه های کم نظیر این روستای کویری محسوب می شوند و قدمت سروهای معروف طرز بین یک تا ۲ هزار سال تخمین زده می شود.

دریاچه مخرگه شهربابک

دریاچه مخرگه یا چاه زنگار، در نزدیکی شهربابک در فاصله ۲۰۰ کیلومتری شمال غرب مرکز استان کرمان، یکی از منحصربه فردترین جاذبه های شگفت انگیز در سطح دنیاست که تماشای آن تجربه ای خاطره انگیز برای گردشگران به همراه دارد و وقتی باران به زمین های دریاچه مخرگه که در فصل هایی از سال خشک است ببارد، شاهد پدید آمدن تابلویی بی همتا در منطقه می شویم.

طول این دریاچه هفت کیلومتر و عرض آن به بیش از پنج کیلومتر می‌رسد که وسعت دریاچه مخرگه شهر بابک ۲۵ کیلومترمربع است؛ آب دریاچه از بارش های فصلی و چند رودخانه کوچک تامین می شود و عمق آن به ۴۰ سانتیمتر می رسد که همین عمق کم راه را برای قدم زدن در دریاچه فراهم می کند.

عمارت موسی خانی شهربابک

عمارت موسی خانی شهربابک که به دست موسی خان پسر شیخ الله ساخته شده، جامانده از دوران قاجاریه محسوب می شود و این بنا با هفت هزار مترمربع مساحت در ۲ طبقه به وسعت ۲ هزار و ۳۰۰ مترمربع احداث شده است.

۶۰ اتاق کوچک و بزرگ در ۲ بخش مجزا بنای عمارت موسی خانی را تشکیل می دهند که بخش اصلی بنا در سمت شمالی (زمستانی)، غربی (چهارفصل) و جنوبی (تابستانی) با حیاطی مفروش از آجر و حوضی با تبلور رنگ بندی های بی نظیر خود به زیبایی های این بنا افزوده است.

خانه آل طاها کوهبنان

خانه آل طاها یکی از زیباترین و شاخص ترین جاذبه های تاریخی این استان است که هرساله میزبان تعداد کثیری از بازدیدکنندگان و گردشگران است.

خانه آل طاها مربوط به دوره پهلوی اول در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۲۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

ارگ باستانی راین

ارگ راین در شهری به همین نام به سبک معماری ساسانی و از خشت ساخته شده است که با مساحتی بیش از ۲۲ هزار مترمربع به عنوان دومین بنای خشتی بزرگ جهان بعد از ارگ بم به شمار می رود.

این ارگ از بخش هایی مانند بازار، اصطبل (تابستانی و زمستانی)، زورخانه، خانه‌های اعیانی و محله عامه نشین و نیز مسجد تشکیل شده و در تاریخ اوایل فروردین ۱۳۴۵ با شماره ثبت ۱۲۸۶۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.

آبشار راین

آبشار راین هم که به نام رز رود هم شناخته می شود، در ۱۴ کیلومتری جنوب غربی راین قرار دارد و در دامنه‌ های جبهه شرقی کوه هزار قرار دارد وآب این آبشار از ارتفاعی در حدود ۴۰ متر در طی چهار مرحله به پایین فرو می ریزد و در اطراف خود هوایی طربناک پدید می آورد که در تابستان بازدید کنندگان زیادی از سراسر کشور و استان دارد.

جای پای دایناسورها در زرند

دهیار روستای بابهوتک منطقه دشتخاک زرند در ۸۰ کیلومتری شمال کرمان، زمانی که دیواره صخره ای حوض آب منزل یکی از اهالی این روستا را دید، منجر به کشف یکی از منحصر به فردترین آثار تاریخی یعنی فسیل رد پای دایناسور در این منطقه شد که حدود ۱۵۰ میلیون سال قدمت دارد.

۱۵ رد پا در این منطقه کشف شده که متعلق به نوعی از دایناسور گوشتخوار و بچه های آن است که میلیون ها سال قبل در این منطقه می زیسته اند و کشف بزرگی در دنیای باستان شناسی ایران و دنیا محسوب می شود.

تپه یحیی اُرزوئیه

تپه یحیی از تپه‌های باستانی ایران است که در دشت صوغان ارزوئیه در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی دولت آباد از توابع شهرستان بافت قرار گرفته است.

تپه یحیی یکی از کهن ترین اقامتگاه های کشف شده در ایران محسوب می شود و برخی پژوهشگران سابقه سکونت انسان در را به حدود هفت هزار سال قبل از میلاد نسبت می‌دهند. این منطقه جزو نخستین مکان‌هایی بوده که انسان در آن یکجانشینی را تجربه کرده و تمدنی در این منطقه شکل گرفته که موجب استمرار در هزاره‌های مختلف شده است.

۶ لایه فرهنگی در تپه یحیی وجود دارد که مجموعه‌ای از آثار و تمدن‌های بشری در ایران‌زمین از دوران نوسنگی تا ساسانیان را در بر می‌گیرد.

ریگ یلان فهرج

ریگ یلان یکی از مهمترین و شگفت انگیزترین جاذبه های کویر در نزدیکی فهرج قرار دارد که با دمای بیش از ۷۰ درجه یکی از گرم ترین مناطق دنیا محسوب می شود.

بلندترین تپه‌های ماسه‌ای دنیا با بیش از ۴۷۵ متر ارتفاع در ریگ یلان قرار دارد و در ریگ یلان دیواره های شنی، دره هایی را با ارتفاع زیاد تشکیل داده که جزو عجایب کمتر شناخته شده کویر لوت به شمار می رود.

این تپه های شنی در شهرستان همجوار، ریگان نیز دیده می شود و آنجا امتداد دارد.

ارگ تاریخی انار

ارگ تاریخی انار در مرکز این شهر کهن قرار دارد و مساحت این ارگ ۱۱هزار و ۱۷۹ متر مربع است. این بنا در دوره ساسانی شکل گرفته و در دوره اسلامی تکمیل شده است.

این ارگ متشکل از فضاهای یک و ۲ طبقه‌ای است که فضاهای یک طبقه عمدتاً در حاشیه ارگ قرار گرفته‌اند و دارای کاربری خدماتی، مسکونی بوده‌اند و در واقع بخش عامه‌نشین آن محسوب می‌شود که شامل فضاهای خدماتی نظیر اصطبل‌ها، طویله‌ها و همچنین محل سکونت مردم عادی و خدم و حشم است.

محوطه کُنارصندل جیرفت

تپه‌ها و محوطه باستانی کنارصندل، بقایای یکی از کهن‌ترین مراکز شهرنشینی دنیای باستان به شمار می‌رود، قدمت این منطقه باستانی در نزدیکی شهر جیرفت واقع در جنوب استان کرمان تا چهار هزار و ۶۰۰ سال پیش تخمین زده می‌شود و از ارزش بسیار بالایی از نظر میراث فرهنگی برخوردار است.

یکی از بقایای این تمدن عظیم تپه کنارصندل است که در ۳۰ کیلومتری شهر جیرفت قرار دارد و با نام تپه کنارصندل جنوبی و شمالی شناخته می شود. این ۲ تپه در فاصله چند کیلومتر از هم قرار دارند و ارتفاعشان به ترتیب ۱۳ و ۲۱ متر است.

 

تپه‌ها و محوطه باستانی کنارصندل، بقایای یکی از کهن‌ترین مراکز شهرنشینی دنیای باستان به شمار می‌رود، قدمت این منطقه باستانی در نزدیکی شهر جیرفت واقع در جنوب استان کرمان تا چهار هزار و ۶۰۰ سال پیش تخمین زده می‌شود و از ارزش بسیار بالایی از نظر میراث فرهنگی برخوردار است

 

 

از تپه کنارصندل آثار تاریخی متعددی یافت شده است که همه‌ آنها شامل مجسمه ‌هایی از جنس مفرغ، سفال‌های منقوش، ساده و زیورآلات در موزه باستان شناسی جیرفت نگهداری می‌شود.

شهر دقیانوس جیرفت

قسمت باستانی شهر قدیم جیرفت معروف به شهر دقیانوس است و از جاهای دیدنی جیرفت محسوب می شود. این شهر باستانی در کنار هلیل رود قرار گرفته است که محل زندگی ساکنان تمدن ارت بوده و قدمت آن به هزاره سوم پیش از میلاد برمی‌ گردد.

شهر دقیانوس محوطه ای بسیار بزرگ در سمت غرب و نزدیک به شهر کنونی جیرفت قرار دارد که سال های قبل در اثر طغیان سیل از زیر خاک بیرون آمده و اشیای باستانی بسیار با ارزشی از این منطقه کشف شد که سابقه تاریخی منطقه را غنی تر می کند.

در چهار فصل کاوش‌های باستان‌شناسی در شهر دقیانوس، بخش‌هایی چون پایگاه حفاظتی، بخش‌های صنعتی، مسجد، گورستان و مناره از زیر خاک آشکار شده است.

قلعه منوجان

قلعه منوجان که قدمت آن به بیش از هزار سال قبل برمی گردد با خشت، گل و سنگ ساخته و با تحقیق بر روی سفال هایی که در این منطقه کشف شده این طور بر می آید که از اوایل اسلام تا قرن های ۷ و ۸ هجری افرادی در این قلعه زندگی می کرده اند.

این قلعه در بلندترین نقطه شهر منوجان قرار دارد و در سال ۱۳۸۴ به ثبت ملی رسیده که هرچند پس از اینکه در دهه های گذشته رو به ویرانی نهاده اما طی سال های اخیر بنای آن مرمت و نوسازی شده است.

بلندترین آبشار خاورمیانه

آبشار وروار که بسیاری از کارشناسان و گردشگران آن را بلندترین آبشار خاورمیانه می دانند در شهرستان عنبرآباد و در رشته کوه های جبالبارز جنوبی واقع شده و موقعیت جغرافیایی این آبشار باعث شده فقط عاشقان طبیعت و طبیعت گردان از آن دیدن کنند که این خود دلیلی بر بِکر ماندن طبیعت وروار است.

ارتفاع این آبشار ۱۷۵ متر و آب آن از کوه علم شاه با ارتفاع سه هزار و ۷۴۰ متر سرچشمه می‌گیرد و برای رسیدن به وروار ابتدا باید به روستای رودفرق رفته و از آنجا تا آبشار حدود چهار ساعت، ۱۰ کیلومتر پیاده روی کنیم.

تالاب جازموریان

تالاب جازموریان با ۱۰۸ هزار هکتار مساحت از طریق آورد سالانه رودخانه های هلیل رود استان کرمان و بمپور استان سیستان و بلوچستان آبگیری می‌شود و نقاط بکر و منحصربه فردی دارد که همچنان ناشناخته مانده است.

این تالاب تنها حوضه آبریز استان پهناور کرمان محسوب می شود که به جهت قرار گرفتن در منطقه ای کم آب به عنوان یکی از مهمترین منابع آبی استان های کویری کرمان و کم آب سیستان و بلوچستان به شمار می رود و عرصه های مجاور آبادی های این تالاب نیز به ذخیره گاه استراتژیک علوفه دامی تبدیل شده است.

هرچند بخش قابل توجهی از این تالاب خشک شده اما همچنان از جاذبه های مهم که ارزش دیدن دارد محسوب می شود.

کرمان، جواهری نشسته بر نگین کویر

منبع: نذیر کرمان
? کرمان، جواهری نشسته بر نگین کویر