پاتوق هنری و کنسرت‌های کوچک هفتگی جواب می‌دهد/چنگ کیبورد بر گلوی موسیقی نواحی

سید فواد توحیدی موسیقیدان و پژوهشگر مطرح موسیقی نواحی کشور و استان کرمان تاکید بسیار دارد که برای حفظ موسیقی نواحی و تقویت آنها باید کار کنیم؛ از پاتوق های هنری و کنسرت های کوچک ۴۰، ۵۰ نفره گرفته تا کارهای دیگر زیرا این نوع موسیقی نه تنها بخشی از هویت ما به شمار می روند بلکه کارکردهای مختلفی نیز در زندگی روزمره داشته اند و می توانند همچنان داشته باشند.

به طور مثال از جایگاه موسیقی‌نواحی در ماه رمضان می‌گوید؛ از موسیقی خاص ماه مبارک در ایران زمین که می پرسد به نظر شما آیا دیگر می توان آن را احیا کرد؟ از ساز سفیدمهره که مردم را با آن سحرگاهان بیدار می کردند و این روزها زنگ گوشی تلفن همراه جای آن و خیلی چیزهای دیگر را گرفته است.

چندی پیش در هفتم تیرماه جاری مراسمی با عنوان جستاری در موسیقی نواحی شرق استان کرمان برگزار شد که هم نیم‌نگاهی پژوهشی به این حوزه انجام شود و هم محل و بهانه‌ای باشد برای تجلیل از سیدفواد توحیدی که برای موسیقی نواحی استان و کشور زحمت زیادی تاکنون کشیده است. به بهانه این مراسم خبرنگار فت فتو با وی مصاحبه ای انجام داده است تا درباره جایگاه موسیقی نواحی و کارکردهای آن صحبت کند.

در کنار همه آثار و فعالیت های توحیدی، نتیجه دستکم ۲ دهه تحقیق وی درباره موسیقی نواحی کرمان به انتشار کتاب مرجع و مهم «نگاهی به موسیقی نواحی کرمان» در سال ۱۳۹۷ و با مقدمه‌ای از محمدرضا درویشی ( مولف دایره المعارف سازهای ایران زاده شیراز) توسط انتشارات سوره مهر حوزه هنری انجامیده است.

جایگاه ممتاز کرمان در موسیقی نواحی

این موسیقیدان نه صرفا از این منظر که خود اهل استان کرمان است بلکه با استنادات علمی و پژوهشی و حتی به نقل از دیگران از جمله محمدرضا درویشی روایت می‌کند که کرمان معادل دستکم هفت استان موسیقی‌خیز کشور ساز و نت دارد و حضور چندصد ساله انواع اقوام ایرانی در کرمان باعث شده تا رنگین کمان رنگارنگی از موسیقی نواحی در کرمان وجود داشته باشد.

وی البته تاکید دارد که تقویت گردشگری موسیقی از جمله راه های مهم نجات موسیقی نواحی به شمار می رود و گلایه دارد که آنطور که باید شناخت از این نوع موسیقی در کشور و خارج از کشور وجود ندارد و این اصلا خوب نیست.

توحیدی در تشریح جایگاه موسیقی نواحی کرمان به تنوع منحصربه فرد آن اشاره می کند و ضمن اینکه از این استان به عنوان دارالامان در تاریخ یاد می کند که می گوید که همین مساله سبب افزایش این تنوع شده است.

وی که غیر از تولید آثار موسیقیایی مختلف سال ها در کرمان و کشور تدریس موسیقی و نیز پژوهش های کاربردی و علمی داشته می گوید: کرمان در موسیقی تاریخچه بسیار کهنی دارد و به نوعی ما چند هزار سال قدمت موسیقی در کرمان داریم.

توحیدی گفت: با آثاری که در شهداد، قلعه اردشیر همچنین جنوب کرمان از تمدن های مختلف تاریخی از جمله زمان های هخامنشی و ساسانی کشف شده نشان می دهد که قدمت موسیقی در کرمان دیرینه است.

وی با اشاره به اینکه کرمان دارالامان بوده تصریح کرد: تمامی اقوام به کرمان کوچ می کردند و حضور چند صدساله دارند به نوعی که تمامی اقوام ایرانی از جمله قشقایی، بختیاری، ترک، لر، عرب، بلوچ، تاجیک و هر قومی که نام ببرید در کرمان حضور چند صد ساله دارد.

توحیدی افزود: این اقوام به همراه خود فرهنگ، آداب و رسومشان را می آوردند؛ یکی از مولفه های فرهنگی نیز موسیقی بوده و یکی از دلایل اینکه موسیقی کرمان در ایران اینقدر متنوع است حضور تمامی فرهنگ ها در کرمان بوده است.

 پاتوق هنری در بم نیست

این پژوهشگر موسیقی در زمینه آسیب‌شناسی موسیقی بم نیز عنوان‌کرد: باید پاتوق‌های هنری و کنسرت‌های کوچک ۴۰ یا ۵۰ نفره به صورت هفتگی برگزار کنیم و همچنین سطح موسیقی را با دعوت از اساتید برجسته در زمینه موسیقی کلاسیک یا بومی بالا ببریم.

توحیدی اضافه کرد: شرق استان کرمان دارای موسیقی غنی است اما باید فارغ از اینکه تحت تاثیر سایر موسیقی ها باشد به کارکرد خود بپردازد.

کیبورد گلوی موسیقی نواحی را گرفته است

این پژوهشگر موسیقی درباره موسیقی‌های کلاسیک نیز معتقد است: کیبورد گلوی موسیقی نواحی را گرفته است و برای این موضوع باید کاری کرد.

وی گلایه کرد: در مورد استیلای کیبورد همین نکته بس که حتی در برخی روستاها هر شخصی کیبوردی خریده است و به نوازنده کیبورد برای برخی آیین های مردم مثلا مبلغ ۲ میلیون تومان می‌دهند اما به نوازنده سورنا که زدن آن ۱۰ برابر سخت‌تر است ۳۰۰ هزار تومان .

توحیدی درباره موسیقی ماه رمضان نیز افزود: موسیقی ماه رمضان را دیگر نمی‌توان احیا کرد یا خیلی سخت شده زیرا زندگی‌ها تغییر کرده است. در ایام قدیم در ماه مبارک رمضان با سفیدمهره مردم را بیدار می‌کردند اما اکنون همه با زنگ موبایل بیدار می‌شوند

نوازنده و پژوهشگر موسیقی نواحی ایران افزود: با موسیقی های جدید مانند کیبورد مخالف هستم زیرا موسیقی نواحی ریشه و شناسنامه ما است و باید به ریشه خودمان برگردیم.

وی تاکید کرد: موسیقی نواحی یک نوع موسیقی مقدس و حاصل مواجهه انسان با اقلیم است زیرا موسیقی نواحی از قلب بلند می شود.

توحیدی بیان‌کرد: فرهنگ بم به قدری سطح بالایی داشته است که در ایام قدیم مانع سرایت بیشتر برخی فرهنگ ها به دیگر نقاط کرمان شده است.

به گفته وی تنوع موسیقی نواحی در استان کرمان در هیچ جای دنیا دیده نمی‌شود.

۱۰ ساز موسیقی نواحی در شرق کرمان وجود دارد

توحیدی اظهارداشت: حدود ۳۵ نوع ساز محلی در استان کرمان وجود دارد که ۱۰ مورد آنها متعلق به شرق این استان است.

وی خاطرنشان کرد: استان کرمان در تنوع رقص نیز با ۴۰ نوع رقص محلی رتبه اول را دارد و کردستان با ۱۲ رقص در رتبه دوم قرار دارد.

این پژوهشگر موسیقی ادامه‌داد: موسیقی شرق استان کرمان چه در زمینه موسیقی نواحی یا موسیقی کلاسیک بسیار غنی است.

سازهای منحصربه فرد در بم

وی درباره انواع ساز در شرق استان کرمان تاکیدکرد: سازهای منحصربه فردی در بم وجود دارد که در دنیا بی‌نظیر هستند به طور مثال ساز چوغرو که خاستگاه آن در بیدخون مرغک بم است تنها ساز چهارگوش دوطرفه دنیاست که نظیر این ساز در دنیا وجود ندارد و فقط اسکیموها یک مدل از این ساز دارند که آن هم یک طرفه است.

توحیدی درباره سورنا یکی دیگر از سازهای مخصوص شرق استان کرمان نیز اظهارداشت: سورنای نَرماشیر که سورنای نرلاس مضاعف نیز به آن می‌گویند کاملترین نوع سورنا در دنیاست.

به گفته وی سازهای منحصر به فردی مانند چوغرو، دایره روده‌ای، جاریک، سورنای نرماشیر، دهل، نی، نی‌انبان، تنبک و غیره در منطقه شرق استان کرمان وجود دارد.

کلاسیک، سنتی نیست

توحیدی تصریح کرد: به طور اشتباه به موسیقی کلاسیک، موسیقی سنتی می‌گوییم چرا که اطلاق موسیقی سنتی، به موسیقی نواحی درست‌تر است زیرا سنت ما سازودهل است نه موسیقی که از زمان قاجار به ما داده شده است.

وی توضیح‌داد: بم از مناطقی است که در زمینه موسیقی کلاسیک بسیار پیشرو است و اگر ما هم مانند استان‌های دیگر به داشته‌هایمان اهمیت می‌دادیم اکنون در موسیقی صاحب مکتب بودیم.

جایگاه موسیقیدانان کرمانی

توحیدی اظهارداشت: در هیچ جای دنیا نمی‌توانیم خواننده‌هایی مانند کورس سرهنگ زاده، داریوش رفیعی، مهدی بهزادپور و ایرج بسطامی پیدا کنیم که روایت شخصی از موسیقی دارند.

توحیدی گفت بنده با اینکه از بم دور هستم اما شرایط آن و موسیقی در آن را از خود بمی‌ها بهتر می‌دانم و به دلیل تعصب خاصی که به روی شهرم دارم همیشه موسیقی شهرم را رصد کنم.

مشکل بم کار انفرادی است

خبرنگار فت فتو درباره وضعیت موسیقی در بم و کاستی ها در این منطقه نیز پرسید که وی گفت: یکی از مشکلاتی که در بم وجود دارد اینکه همه به صورت انفرادی کار می‌کنند و کار جمعی بسیار کم دیده می‌شود.

این نوازنده موسیقی تصریح‌کرد: اگر در هنر همگی دست به دست هم دهند می‌توانند جریان‌ساز شوند و این موضوع مخصوص هنر موسیقی بتنهایی نیست و لازمه آن این است که همگی فکر کنیم یک واحد هستیم.

وی افزود: نقدی که بر موسیقی نواحی شرق استان کرمان وارد است اینکه موسیقی برخی مناطق دیگر را هم اجرا می‌کنند؛ حال آنکه وقتی در شرق استان کرمان موسیقی غنی داریم دیگر نیازی به استفاده از موسیقی دیگر مناطق نیست.

توحیدی بیان‌کرد: البته غرب زدگی در همه چیز رخ داده است و تنها مربوط به موسیقی نیست حتی در گویش، لهجه و پوشش ما نیز تاثیر گذاشته است به گونه‌ای که حتی دیگر به لهجه منطقه خودمان هم صحبت نمی‌کنیم و خودباخته شده‌ایم؛ اینها خوب نیستند و باید فکری برای آن کرد.

به گزارش فت فتو در مراسم جستاری در موسیقی نواحی شرق استان کرمان در محل باغ راز شهر بم در نزدیکی ارگ تاریخی و جهانی این شهر از توحیدی تجلیل شد.

در پایان این مراسم تعدادی از گروه‌های موسیقی نواحی شرق استان کرمان و خانم پروین غلامشاهی خواننده لالایی در فیلم شیار ۱۴۳ نیز به اجرای موسیقی پرداختند.

بم در ۱۹۵ کیلومتری شرق مرکز استان کرمان قرار دارد.