قلعه سر نساء، جاذبه دیدنی اما فراموش‌شده

شهرستان بم در شرق استان و ۱۸۰ کیلومتری شهر کرمان قرار دارد. شهر بم باغ شهریست که به همراه ارگ تاریخی سترگ آن در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است.  این باغ شهر ثبت جهانی دارای جاذبه‌های توریستی فراوانی به‌لحاظ تاریخی، طبیعی و آداب و رسوم است. سرآمد آثار تاریخی این منطقه، ارگ تاریخی بم است.
لیلا فاضل،‌ مدیر ثبت ملی آثار تاریخی شرق استان کرمان، در گفت‌وگو با فت فتو با اشاره به آثار تاریخی بسیار زیادی در شرق استان کرمان و گفت: در کنار این اثر ارزنده جاذبه‌های دیگری نیز وجود دارد که کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. از جمله این آثار سد نسا که در دامنه ارتفاعات جبال بارز قرار دارد.
وی افزود: قلعه سر نساء در ۳۴ کیلومتری جنوب شرق بم  در ۱۳ کیلومتری نظام شهر مرکز بخش روداب واقع شده و بانی آن ” تا دو خان” یکی از زنان مالک مشهور دوره اردشیر بابکان بوده است و  وجه تسمیه سر نساء به معنای بزرگ زنان می‌باشد.
فاضل ادامه داد: در مسیر رسیدن به سد زیبای نسا، آثار دیگری نیز وجود دارد که به راهیان این مسیر فرصت آن را می‌دهد که دمی آسوده و لحظه‌ای دیگر از زیبایی‌های مسیر لذت برده تا به مقصد برسند.
وی عنوان کرد: در ابتدای مسیر و پس از بازدید و عبور از ارگ و شهر بم، مجموعه ارگ جدید در ۱۰ کیلومتر شرق بم و در مسیر جاده زاهدان قرار دارد. این مجموعه با وسعتی بالغ بر ۱۱۰۰ هکتار اگرچه شهرکی صنعتی محسوب می‌شود اما با دارا بودن امکانات لازم از جمله فرودگاه و راه آهن زمینه را برای حضور گردشگران تسهیل می‌نماید.
مدیر ثبت آثار ملی شرق استان کرمان به جاذبه دیگری اشاره کرد و گفت: در این مسیر ارگ جدید در دل کویر خود نمایی می‌کند؛ شهرک زیبایی که با دارا بودن  هتل، فضاهای سبز وسیع و مصفا،  آلاچیق، دریاچه، مسجدی زیبا، رستوران، کافی شاپ و … مجموعه‌ای دل‌انگیز برای آسودن مسافران راه فراهم می‌آورد.
وی خاطرنشان کرد: یکی دیگر از آثار تاریخی که در مسیر به سمت سد نسا ،قرار دارد عمارت زیبای دولت آباد انصاری در روستایی به همین نام است. این بنا با قدمتی ۱۵۰ ساله وسعتی در ۱۵ هکتار را شامل می‌شود. این بنا دارای سردری با دو برج استوانه‌ای، نخلستان، فضاهای خشت و گلی سنتی، آشپزخانه ، حوضی زیبا و حمامی قدیمی ایست که تخریب شده است.
وی ادامه داد:  روستاهای قطب آباد، کروک و تاج آباد و طرز دارای نخلستان‌های وسیع و باغ‌های مطبق از درختان مرکبات  با دیوارهای خشت و گلی و قنات، جوی‌های آب جاری و مناظری چشم‌نواز است که پس از عبور از روستای طرز، بستر رودخانه نسا و دشت های پایکوهی چشم نوازی می‌کنند.
فاضل اضافه کرد: قبل از رسیدن به سد کنونی رودخانه نسا، قلعه زیبای سنگی موسوم به قلعه دختر را می بینیم این بنا بر روی کوهی استوار در مجاورت بستر رودخانه و بند باستانی نسا قرار دارد و چنان که از نام آن پیداست روزگاری پیش از اسلام، مکان بزرگداشت آناهیتا الهه آب‌های روان بوده است.
وی عنوان کرد: اهالی روستاهای مجاور بر اساس داستانی ساخت این قلعه را به دختری نسبت می دهند که بر ناحیه بم و کرمان حکومت داشته است و معتقدند که در ساخت آن از شیر شتر استفاده کرده‌اند.
وی ابراز کرد: اگرچه این روایات افسانه به نظر می‌رسد اما در ورای آن حقیقتی نهفته است و آن اینکه بازگو کننده اهمیت بنا در ذهن نیاکانشان است که سینه به سینه در یادها به یادگار مانده است. ولفرام کلایس آلمانی در سال ۱۹۷۰ از این بنا بازدید نموده و آن را اثری مربوط به دوره اشکانی و دارای قدمتی ۲۰۰۰ ساله می‌داند.
فاضل یادآور شد: در مجاورت این بنا، دره رودخانه عمق زیادی مییابد که بند باستانی رودخانه نسا را در اینجا ساخته بودند. امروزه از این بند اثری نمانده و سد کنونی را در مکانی بالاتر از آن ساخته‌اند.
وی توضیح داد: در انتهای مسیر به مقصدمان سد نسا، می‌رسیم. این سد در دامنه کوه‌های بارز با طبیعتی بکر و هوای لطیف کوهستانی، دارای چشم‌اندازی بی‌نظیر است. سد نسا بزرگ‌ترین و نخستین سد سنگریزه ای با رویه بتنی در ایران است که ۱۲۱ میلیون متر مکعب آب را در خود جای می‌دهد؛ دریاچه زیبای آن از مناطق گردشگری بم است و از لذت‌های آن صید ماهی با قلاب است. همه عزیزان را به لذت بردن و ثبت خاطرات فراموش نشدنی در بازدید از این مسیر و دریاچه زیبای نسا دعوت می کنیم.

غذاهای بومی و محلی شهرستان بم
خانم شهامت نیز در خصوص مرسومات و غذاهای بوی محلی این منطقه توضیح داد: یکی از غذاهای محلی که قدیم‌ترها عید نوروز در بم به‌جای سبزی پلو طبخ می‌شده “موکوپلو” است؛ سبزی درون این غذا خودرو بوده که در بین گندم‌زارها یا در باغات در فصل زمستان می‌روید؛ این غذا مخصوص شهرستان بم است.
وی با اشاره به غذای دیگری به نام “قاتوق بنه” گفت: این غذا از پسته‌های وحشی  یا به زبان محلی بنه درست می‌شود؛ همچنین بورک از نان های بسیار خوشمزه است که با پونجه وپیا فراوانی درست می‌شود.
شهامت ادامه داد: غذای دیگر نوعی آش سبزی است که آن هم از یونجه و در روز عید طبخ می‌شود و به‌جای آش رشته در سفره هفت سین گذاشته می‌شود؛ برای پخت این غذا یونجه را خرد کرده در آب جوش ریخته و همراه با عدس پخت می شود و بعد از آن آرد را خیس کرد ودر قدیم از کمون رد کرد و داخل آب ریخت و به‌جای سیر داغ از پیاز داغ استفاده می‌کنیم. در آهر انار دان را داخل آن اضافه کرده که چاشنی غذا محسوب می‌شود.
وی در خصوص آجیل شب عید نیز گفت: آجیل شب عید را گندم برشته تشکیل می‌داده و شیرینی هم کماچ سهن بود که در قدیم فر وجود نداشته در تنور میان ذغال در قابلمه پخت می‌شده اما امروزه فر جای آن را گرفته است.
انتهای پیام