رقابت کشورهای مسلمان در توسعه گردشگری حلال

دین اسلام در ۲۶ کشور در آسیا، آفریقا، خاورمیانه و جنوب صحرای آفریقا دین رسمی به‌شمار می‌رود و رشد اسلام سریع‌تر از هر دین دیگری در سراسر جهان است.

در کشورهای اسلامی یکی از ملزومات مهم، حلال بودن غذا، دارو و غیره است. بازار غذا با ارزش نزدیک به ۱۳۰۰ میلیارد دلار به تنهایی تقریبا ۶۵ درصد از کل ارزش تجارت حلال را تشکیل می‌دهد و به همین دلیل بازار بخش غذا، مرکز توجه تجارت حلال است، همچنین بازار لباس و مد ۲۶۶ میلیارد دلار، بازار توریسم ۱۴۰ میلیارد دلار، بازار رسانه و سرگرمی ۱۸۵ میلیارد دلار و بازار لوازم آرایشی و مراقبت شخصی ۴۶ میلیارد دلار را در بازارهای جهانی به خود اختصاص داده‌اند، که شاخص‌های حلال باعث رقابت اقتصادی شدید بین کشورهای مسلمان و غیرمسلمان در جهان شده است. 

نشان حلال چیست؟
حلال واژه‌ای عربی به معنای مجاز و قانونی برای جامعه مسلمانان است. اخذ گواهینامه ایزو حلال توسط شرکت‌های تولیدکننده مواد غذایی گواه بر این است که مسلمانان می‌توانند از این مواد غذایی استفاده کنند.

به‌عبارتی اخذ گواهینامه ایزو در ارتباط با حلال‌بودن مواد غذایی تائید می‌کند که ترکیبات به‌کار برده شده در محصول حلال، از نظر اسلامی مجاز هستند و محصول عاری از هرگونه فرآورده‌های حرام است.

یکی از انواع گواهینامه‌های ایزو پُرکاربرد، گواهینامه حلال است، استانداردهایی که برای برخی صنایع از جمله صنایع مواد غذایی، آرایشی_ بهداشتی، دارویی و غیره که باید توسط احکام اسلامی کشورها رعایت شود، توسط این گواهینامه انجام خواهد شد. بنابراین اخذ گواهینامه ایزو حلال این امکان را برای چنین صنایعی فراهم می‌کند که بتوانند محصولات خود را به کشورهای اسلامی صادر و یا کشورهای اسلامی بتوانند محصولات موردنظر مطابق با قوانین اسلامی خود را، وارد کشور کنند.

این استاندارد برای اولین‌بار در سال ۱۹۹۷ در کشور مالزی مطرح شد و پس از بررسی‌های لازم به تدریج در سایر کشورهای اسلامی گسترش یافت. همچنین از سال ۲۰۰۴ بسیاری از کشورها از جمله ایران و ترکیه مطابق با این استاندارد، اقدام به واردات و صادرات محصولات خود کردند.

حوزه صنعت حلال به دو بخش محصولات و خدمات تقسیم می‌شود: بخش محصولات خود به دو زیربخش مواد غذایی و غیرغذا که شامل مواد آرایشی و دارویی، چرم و غیره و خدمات شامل بانکداری، توریسم، رسانه و سرگرمی می‌شود. در همین راستا استاندارد غذای حلال توسط سازمان همکاری اسلامی و موسسه استانداردها و اندازه‌شناسی کشورهای اسلامی در اکتبر ۲۰۱۰ در استانبول ترکیه تدوین شده است، به نحوی که این سازمان مبادرت به تهیه‌ پیش‌نویس سایر استانداردها برای پاسخ به تقاضای بازار جهانی در تحقق استانداردهای جهانی حلال و تجارت محصولات حلال کرده است.

سازمان ملی استاندارد ایران در راستای انجام وظایف خود از اواخر دهه ۸۰ به شکلی منسجم در تدوین استانداردهای حلال و ایجاد ساختار انطباق در سطح ملی و به‌ویژه در سطح کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی(OIC) مشارکت کرده، تا ضمن تضمین حقوق اولیه هموطنان مسلمان در سطح کشور، بتواند از این حقوق بر پایه فقه امام جعفر صادق(ع) در سطح بین‌المللی با هدایت فقهی «حضرت آیت‌الله عالمی»، نماینده ولی‌فقیه در وزارت جهاد کشاورزی در تدوین استاندارد غذای حلال و ارائه بیش‌از ۱۲۰ پیشنهاد به سازمان همکاری‌های اسلامی (OIC) و توفیق انطباق این استاندارد با فقه جعفری به میزان بیش‌از ۹۵ درصد دفاع کند.

از مجموع ۳۳ کشور اسلامی تنها ۱۳ کشور عضو هیات‌مدیره موسسه استانداردسازی و اندازه‌شناسی کشورهای اسلامی(SMIIC) هستند که ایران نیز عضو هیات‌مدیره این موسسه است.

اعطای نشان حلال در انحصار ایران
«مهدی اسلام‌پناه» رئیس سازمان ملی استاندارد از محول شدن انحصار اعطای نشان حلال به ایران خبر داد و اظهار کرد: «در حالی که تعداد نشانه‌های اعطاءشده‌ حلال پیش از استقرار دولت سیزدهم کمتر از ۱۰۰ عدد بود، اما هم‌اکنون این تعداد به بیش‌از یک‌هزار نشان حلال رسیده که به محصولات ایرانی قابلیت صادرات به کشورهای هدف را می‌دهد.»

وی در آئین اختتامیه جایزه ملی کیفیت ایران ۱۴۰۲ با بیان این‌که سند الگوی اسلامی_ ایرانی پیشرفت، حرکت نظام‌مند و ملی برای تحقق همه بخش‌های گام دوم انقلاب اسلامی را ضروری می‌داند، گفت: «جوایز کیفیت جهانی به عنوان پیشران توسعه کیفیت کالاها و خدمات، بستری برای رشد تولیدکنندگان و ارائه‌دهندگان کالا و خدمات مهیا می‌کنند.

در ایران جایزه ملی کیفیت به استناد قانون و مصوبات شورای عالی استاندارد سابقه ۱۷ ساله دارد که در چهار دوره آن از مدل خارجی و ۱۲ دوره آن از مدل اقتباسی استفاده اما در دولت سیزدهم پیشنهاد طراحی یک مدل کاملاً بومی ارائه شد که این مدل بومی مبتنی‌بر منویات امامین انقلاب، اسناد بالادستی، ظرفیت‌های بومی و مشترکات جهان اسلام است.»

به گفته اسلام‌پناه، جایزه ملی کیفیت ایران بزرگ‌ترین گردهمایی تولید کیفیت‌محور در سال ۱۴۰۲ است که جمهوری اسلامی ایران با نقش‌آفرینی فعال و پیشران، ایده‌ها و نظرات خود را برای شکل‌گیری نظام مبتنی‌بر نظام اسلامی در بین ۵۷ کشور عضو این مؤسسه به نمایش گذاشت.

برزیل، بزرگ‌ترین صادرکننده‌ی پروتئین حلال در جهان
برزیل نگاه خود را به جذب گردشگران بیشتر از جهان اسلام معطوف کرده است. این کشور به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده‌ی پروتئین حلال در جهان، اکنون به دنبال جذب گردشگران مسلمان است که درآمدی بالغ‌بر ۲۳۸ میلیارد دلار در سال دارد.

در حال حاضر، تعداد بازدیدکنندگانی که از کشورهای مسلمان‌نشین به این کشور آمریکای جنوبی می‌آیند، نسبتاً کم است. به‌عنوان مثال، سائوپائولو، مرکز بزرگ اقتصادی برزیل، سال گذشته تنها پذیرای ۲۱۵۰۰ گردشگر از کشورهای عربی بود.

افرادی مانند «علی زغبی» دبیرکل آکادمی بین‌المللی حلال برزیل می‌خواهند این روند را تغییر دهند. وی که در زمینه محصولات و خدمات حلال آموزش‌هایی را ارائه می‌دهد، معتقد است که، هم ایالت سائوپائولو و هم مقامات دیگر شهرهای کشور، تلاش می‌کنند تا به مقاصد گردشگری دوستدار مسلمانان تبدیل شوند.

زغبی که همچنین نایب‌رئیس شرکت صادرکننده گواهی حلال فامبراس است، می‌گوید: «معتقدیم که سائوپائولو در مورد استقبال از گردشگران مسلمان چندین مزیت دارد، بنابراین همراه با وزیر گردشگری این ایالت به منظور توسعه برنامه‌ای برای واجد شرایط بودن هتل‌ها، رستوران‌ها و شرکت‌های حمل‌ونقل برای پذیرایی از مسلمانان شروع به کار کردیم.»

سائوپائولو دارای جمعیت بسیار متنوعی است از جمله یک جامعه مسلمان صدساله و چندین مسجد دارد و این شهر دروازه اصلی برای برزیل یکی از مهم‌ترین مقاصد برای بازرگانان جهان اسلام است. آنا کلمنته هماهنگ‌کننده گردشگری این ایالت نیز می‌گوید: «ما یک راهنمای گردشگری مسلمان‌پسند ایجاد کردیم که شامل اطلاعات مربوط به مساجد منطقه، کنسولگری کشورهای دارای اکثریت مسلمان و جاذبه‌های گردشگری است».

وی تاکید کرد که هدف ایالت بهبود کیفیت تجربه گردشگران مسلمان در سائوپائولو با ارائه اطلاعات مفید و آموزش کارکنان هتل‌ها و رستوران‌ها برای استقبال مناسب از آن‌ها است.

زغبی تلاش برای جذب گردشگران مسلمان را چیزی شبیه به اولین صادرات گوشت حلال گاو برزیلی به جهان عرب در سال ۱۹۷۶ می‌داند.

وی می‌گوید: «اولین فروش ما ناچیز بود، فقط مقدار کمی گوشت گاو، اما امروز برزیل بزرگترین تولیدکننده پروتئین حلال در جهان است».

«کارن هایک» کارآفرین برزیلی لبنانی‌تبار نیز می‌گوید که تا همین اواخر این کشور آمریکای جنوبی آمادگی پذیرش مسلمانان پایبند به اصول اسلامی را نداشت، به همین دلیل او تصمیم گرفت آژانس مسافرتی با تمرکز بر گردشگران کشورهای خلیج‌فارس را راه‌اندازی کند. ایده آنان این بود که برزیل را برای استقبال از اعراب آماده کنند، که امروز لیستی از رستوران‌ها و هتل‌هایی وجود دارد که می‌توانند از مهمانان مسلمان پذیرایی کنند.

نمایشگاه حلال استانبول ۲۰۲۴

نمایشگاه حلال ترکیه – استانبول (Oic Halal Expo ۲۰۲۴) در روزهای هفتم تا دهم آذرماه ۱۴۰۳ در مرکز نمایشگاهی Ifm استانبول ترکیه برگزار می‌شود. نمایشگاه حلال ترکیه نمایشگاهی متفاوت و منحصر به‌فرد در منطقه‌ی اوراسیا است. در این نمایشگاه محصولات غذایی و زیبایی که مطابق با فرهنگ و سنت اسلامی است، به نمایش گذاشته می‌شود. در این نمایشگاه فرصت برای تبادل و تعامل تجاری با شرکت‌های مختلف و کارشناسان حوزه‌های وابسته وجود دارد.

نمایشگاه حلال همه‌ساله در کشورهای مختلفی برگزار می‌شود و کشورهای اسلامی از آن استقبال می‌کنند. در این نمایشگاه علاوه‌بر غذای حلال به مسائلی چون گردشگری حلال، نساجی اسلامی، پزشکی حلال، شیمی حلال و داروسازی پرداخته می‌شود. این نمایشگاه توسط مقامات دولتی ترکیه حمایت می‌شود و تلاش می‌شود تا این نمایشگاه بهترین امکانات و محصولات را به مخاطبین خود عرضه کرده و برترین شرکت‌ها و برندهای حلال در آن حضور یابند.

نمایشگاه حلال ترکیه پیشرو در محصولات و خدمات حلال در زمینه صنایع غذایی، سرمایه‌گذاری، لوازم آرایشی، توریسم، مواد شیمیایی، بسته‌بندی، ماشین‌آلات، سبک زندگی اسلامی، صنعت مُد اسلامی و غیره خواهد بود.

مزیت‌های فراوان ایران در توسعه گردشگری حلال
گردشگری حلال زیرمجموعه‌ای از صنعت گردشگری است که به خانواده‌های مسلمان اختصاص دارد و هنگامی که مسلمانان برای گذران اوقات فراغت به مقصد دیگری سفر می‌کنند، این سفر به عنوان گردشگری حلال تلقی می‌شود؛ چراکه اگر تمام فعالیت‌ها، امکانات، اقدامات و اهداف، طبق تعالیم اسلامی مجاز باشد، می‌توان از این فعالیت به عنوان گردشگری حلال یاد کرد.

گردشگری حلال همیشه به معنای گردشگری زیارتی نبوده و قصد مذهبی صرفا شرط لازم برای سفر نیست.

به عبارت دیگر، گردشگری حلال، مسافرتی است که توسط مسلمانان با هدف تفریحی یا کاری در کشورهای اسلامی یا غیراسلامی انجام می‌شود، که اقدامات و امکانات آن به‌طور خاص از نظر شرع ممنوع نیست.

بر اساس گزارش رسمی «اداره پژوهش‌های سیاسی معاونت سیاسی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران»، حجم گردش مالی گردشگری حلال در سال ‌۲۰۱۸ حدود ۲۲۰ میلیارد دلار بوده که سهم ایران از این بازار حدود ۱٫۲ درصد است. همچنین برآوردها نشان می‌دهد، تا سال ‌۲۰۲۶‌، تعداد گردشگران مسلمان به ۱۸۰ میلیون نفر و حجم گردش مالی گردشگری حلال به ۳۰۰ میلیارد دلار خواهد رسید، بنابراین باید تلاش بیشتری برای جذب گردشگران مسلمان در کشورمان داشته باشیم.

جمهوری اسلامی ایران پتانسیل‏‌های زیادی در صنعت گردشگری دارد و به‌ عنوان یک کشور اسلامی مبتنی‌بر شریعت، مدیریت و اداره می‏‌شود.

این موضوع دلگرمی زیادی برای گردشگران مسلمان ایجاد می‏‌کند؛ زیرا آن‌ها می‏‌توانند بدون نگرانی، از محصولات و خدمات حلال ارائه‏‌شده در ایران استفاده کنند. از سوی دیگر میراث‏ اسلامی زیادی در کشورمان وجود دارد و بدون شک همه گردشگران در دنیا علاقه‏‌مند به بازدید از این مکان‏‌ها هستند.

مناطق آزاد ایران در طول سه‌دهه‌ گذشته، همیشه پرچم‌دار تلاش برای توسعه گردشگری بوده‌اند و تقریبا طبق اسناد جامع همه مناطق آزاد کشور، توسعه ظرفیت‌های توریستی و جذب گردشگر خارجی به عنوان یکی از مهم‌ترین اهداف توسعه‌ای آنها ذکر شده است.

در مناطق آزاد تجاری ایران، بخش گردشگری غالبا در راستای جذب گردشگر داخلی و تجاری متمرکز شده است و جذب گردشگران خارجی عموما در اولویت کاری آن‌ها قرار ندارد. حال در این شرایط ضرورت دارد برنامه‌ریزی جامعی حداقل برای توسعه گردشگری حلال در مناطق آزاد تجاری تدوین شود و متناسب با ظرفیت‌های موجود کشورهای هدف و همسایه مناطق، به عنوان بازارهای جذب گردشگر خارجی این مناطق که عموما مسلمان هستند، اقدامات لازم جهت تامین زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در دستور کار قرار گیرد.

«ایوب زارعی» مدیر سابق میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم در خصوص توسعه مناطق آزاد کشور به‌واسطه جذب گردشگر، اظهار کرده است: «گردشگری حلال تولید محتوای خلاقانه و تاکید بر دستورات سودمند اسلام در سبک زندگی مسئولانه و مومنانه، می‌تواند راهبردی درست برای توسعه گردشگری حلال باشد.»

وی در ادامه در خصوص بهره‌برداری از ظرفیت شرکت‌های تورگردان و سفارتخانه‌ها و رایزنان فرهنگی در جهت توسعه گردشگری حلال، بیان کرد: «آموزش، پژوهش و تمرین میدانی می‌تواند نقش تورگردان‌ها و رایزنان فرهنگی را دوچندان کند.

اساسا اولین تماس‌ها با گردشگران را این عزیزان برقرار می‌کنند و می‌توانند سفیران خوبی برای آئین و شریعت اسلام و ارزش‌های پیرامون آن باشند، نشاط و شادی و استفاده از مواهب الهی و ظرفیت‌های طبیعی، حق تمامی افراد است که با رعایت موازین {شرعی و اسلامی} می‌توان آن را توسعه داد.»

با توجه به مطالب فوق، جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان اولین اجراکننده‌ طرح نشان حلال در جهان، می‌تواند سهم قابل‌توجهی از بازار تجاری و صنعت گردشگری حلال را به خود اختصاص دهد.

بنابراین، نشان و برند حلال می‌تواند فرصت بزرگی برای نشر بین‌المللی فرهنگ ایرانی – اسلامی به دنیا باشد و درآمد تجاری ده‌ها میلیارد دلاری را برای کشورمان رقم بزند که عزم جدی مسئولان مربوطه را می‌طلبد.

منبع: ایسنا
انتهای  خبر/ طهماسبی