رشد داستان‌نویسی در سیرجان چشمگیر است

فردای کرمان – گروه فرهنگ‌وهنر: چهارمین دوره‌ی جشنواره داستان کوتاه آهن، که طی مراسمی روز پنجشنبه سی‌ام دی‌ماه در سیرجان برگزار شد، با معرفی و تقدیر از برگزیدگان به کار خود پایان داد.

مهرداد فروتن، دبیر دوره‌ی چهارم جشنواره داستان کوتاه آهن در گفت‌وگو با خبرنگار فردای کرمان با اشاره به روند شکل‌گیری این جشنواره و ادامه‌ی آن در چهار سال گذشته، گفت که تاکنون بازخوردهای خوبی از برگزاری جشنواره در این حوزه دریافت کرده‌اند و طی چهار دوره از سراسر ایران، داستا‌ن‌هایی به جشنواره ارسال شده است.

او البته معتقد است یکی از اهداف جشنواره شرکت کارگران و پرسنل مجموعه‌های معدنی در این داستان‌نویسی بوده که هنوز به آن نرسیده است.

فروتن که در حوزه‌‌ی داستان و شعر فعالیت دارد، کارش را با انجمن شعر سیرجان شروع کرده و به‌طور رسمی از اواخر دهه‌ی ۸۰ با این انجمن همکاری داشته، او یک کتاب شعر با عنوان «در کدام گسل به سر می‌بری» را سال ۹۸ منتشر کرده است.

او همچنین از سال ۹۰ به بعد با انجمن داستان گره در ارتباط بوده و در حوزه‌ی داستان فعال است.

فروتن در گفت‌وگو با فردای کرمان با بیان این‌که جشنواره داستان کوتاه آهن اولین بار پیشنهاد خانم صدرا پاریزی بود، توضیح داد: «ایشان طی بازدیدی که از یک کارخانه داشته و گفت‌وگویی که در برخورد نزدیک‌شان با کارگران و عوامل آن کارخانه پیش آمده ، به ذهنشان رسیده که چرا یک جایی نباشد که بتواند حرف پرسنل و کارگران یک مجموعه، دردها و غصه‌ها و حتی خوشی‌های آن‌ها را به مدیران آن مجموعه انعکاس بدهد و پلی باشد برای ارتباط بین مدیر یک مجموعه با افراد و پرسنلی که برای این مجموعه کار می‌کنند».

وی ادامه داد: «ایده از این‌جا شکل گرفت و پس از آن، با دوستان انجمن داستان سیرجان و انجمن گره در میان گذاشتند که همه استقبال کردند و بعد ایشان طرح‌شان را برای شرکت گل‌گهر توضیح دادند که آن‌جا هم با استقبال روبه‌رو شد و به همین ترتیب جشنواره داستان آهن شکل گرفت و به کارش ادامه داد».

فروتن در پاسخ به این سوال که بعد از گذشت چهار دوره، ارزیابی‌تان از جشنواره چیست و آیا به ایده‌ای که مطرح کردید رسیده‌اید؟؛ گفت: «طبیعی است آن چیزی که در ذهن آدم در حد یک طرح و ایده می‌گذرد و هنوز اجرایی نشده تا زمانی که اجرا می‌شود خیلی با هم تفاوت دارند».

وی با بیان این‌که جشنواره در سه بخش برگزار می‌شود، افزود: «بخش آزاد جشنواره به قوت خودش باقی است، یک بخش آهن دارد که مربوط به کار و حواشی معدن آهن می‌شود و یک بخش زندگی کارگری دارد که به همه‌ی صنف‌های کارگری مربوط می‌شود».

دبیر دوره‌ی چهارم جشنواره داستان کوتاه آهن ادامه داد: «هرچند در این چهار دوره واقعا داستان‌هایی که در بخش زندگی کارگری یا بخش ویژه‌ی معدن آهن داشتیم، داستان‌های بسیار خوبی بودند اما جمع‌بندی که بر اساس بازخورد داورها و راهکاری که از داورها شنیدیم و بازخورد صحبت‌هایی که پیرامون این جشنواره انجام شد نشان داد که شاید دوستانی که درباره‌ی زندگی کارگری و معدن می‌نویسند عملا دستی در کار ندارند. یعنی یا دارند زیستِ کس دیگری را می‌نویسند که این البته بهترین شکلش می‌تواند باشد یا این‌که یک مقداری تخیلات را داخلش می‌کنند».

وی یادآور شد: «آن چیزی که خیلی خوب می‌تواند باشد و ما را به هدف‌مان نزدیک کند، شاید این باشد که ما بتوانیم با مدیران طوری تعامل داشته باشیم که پرسنل آن زیرمجموعه بتوانند یک کارگاه داستان‌نویسی یا آشنایی با نوشتن را پیدا کنند و خودشان از خودشان بنویسند. این می‌شود آن غایتی که ما دل‌مان می‌خواهد. یعنی این‌که خودِ کارگر یا خود پرسنل یک مجموعه خودش را روایت کند و آن می‌تواند به نکته‌هایی اشاره کند و یا روی چیزهایی دست بگذارد که چه‌بسا از ذهن ما و آن نویسنده‌ای که آن زندگی را تجربه نکرده، خیلی متفاوت باشد. یعنی این‌که توی کار سختی‌ها هست اما لحظات خیلی خوشی هم هست».

فروتن گفت: «در این دوره‌ها آن چیزی که ما برخورد کردیم همه می‌توان گفت نقاط تاریک و تلخ زندگی کارگری شاید بوده و یک مقدار هم شاید اغراق‌آمیز؛ ولی به هر حال هر چیزی بالا و پایین دارد و ما در هر زیستی لحظات خیلی متفاوتی را می‌بینیم که فکر می‌کنم در جشنواره داستان آهن با هدفی که دوست داشته باشیم دستاورد جشنواره باشد هنوز فاصله داریم و در واقع این یکی از چالش‌های ماست».

وی با اشاره به دستاوردهای جشنواره داستان کوتاه آهن، ادامه داد: «این جشنواره خیلی زود توانست خودش را در ادبیات داستانی کشور مطرح کند، ما فکر می‌کردیم زمان بیشتری ببرد. با این‌که ما دو دوره توانستیم اختتامیه برگزار کنیم و روی آن مانور بدهیم اما جشنواره خوب در سطح کشور معرفی شد و ما تماس‌های خیلی زیادی از اشخاص مطرح و مهم داشتیم که از ایده استقبال کردند و از روند رو به رشد جشنواره تعریف کردند و این خیلی خوب بود».

دبیر دوره‌ی چهارم جشنواره داستان کوتاه آهن اظهار کرد: «دستاورد دیگر این بود که با نویسندگان خلاق آشنا شدیم و با آن‌ها ارتباط برقرار کردیم. شاید بهترین دستاورد این جشنواره این بود که ما توانستیم حلقه‌ی بزرگی از شهرها و استان‌ها را داشته باشیم که در جشنواره شرکت می‌کنند و جشنواره را با اشتیاق دنبال می‌کنند».

وی افزود: «داستان‌های خیلی خوبی در این مدت به جشنواره ارسال شد که این می‌تواند یک شگفتی باشد که می‌بینیم در هر گروه سنی چقدر ما استعداد داریم و چقدر به داستان مسلط هستند که هم ما می‌توانیم از طریق جشنواره با آن‌ها ارتباط برقرار کنیم و هم آن‌ها از طریق جشنواره می‌توانند خودشان را ارائه بدهند».

وی در ادامه با اشاره به شرکت سیرجانی‌ها و سایر شهرهای استان کرمان در جشنواره داستان کوتاه آهن، توضیح داد: «در سیرجان ما در هر چهار دوره شرکت‌کننده داشتیم در دو دوره‌ی دوم و چهارم، برگزیده‌ی ویژه‌ی آهن از خود سیرجان بود».

فروتن ادامه داد: «انجمن داستان سیرجان چند دهه‌ی قبل تحت مدیریت جناب آقای آزادی‌خواه، انجمن خانه قلم و کانون نویسندگان شروع به کار کرد و خیلی خوب و فعال بود، اما بنا به شرایط و جوی که همه‌ی کشور داشت فعالیت آن کمرنگ‌تر شده بود. از حدود سال ۹۱ – ۹۲ دوستانی دور هم جمع شدند و انجمن داستان گره را شکل دادند و عضوگیری و برگزاری کارگا‌ه‌ها را شروع کردند، از اساتید کشوری دعوت کردند و با حمایت موسسه‌ی معراج اندیشه و هنر که یکی از موسسات زیرمجموعه‌ی گل‌گهر محسوب می‌شود، این روند روبه‌رشد ادامه داشت و در این مدت ما استعدادهایی و کسانی را پیدا کردیم که خوب می‌نوشتند و این مشارکت در جشنواره‌  داستان کوتاه آهن یک بخشی به دلیل این بود که انجمن داستان گره فعالیت کرد و دوستانی شروع کردن به نوشتن و اتفاقا خوب هم نوشتند».

وی بیان کرد: «در سطح استان هم در بخش داستان شرکت‌کننده داشتیم و هم این‌که سیاست جشنواره و دوستان برگزارکننده‌ی جشنواره این بود که هر دوره‌ حداقل یکی از داوران مرحله‌ی نخست، حتما از هم‌استانی‌ها باشد مثل آقای لشکری و هرندی و… در داوران دور نهایی هم آقای زنگی‌آبادی حضور داشتند که خیلی حق به گردن ما دارند و از ایشان آموختیم. ایشان پای ثابت داوران دور نهایی ما بودند. خانم بلقیس سلیمانی هم بودند که افتخار همکاری با ایشان را در داوری دور نهایی داشتیم. دوستان کرمانی هم داستان برای ما فرستادند، از جاهای مختلف استان حتی بشاگرد شرکت‌کننده داشتیم و به طور کلی استانی نبوده که در این چهار دوره شرکت‌کننده نداشته باشیم».

دبیر دوره‌ی چهارم جشنواره داستان کوتاه آهن در پاسخ به این سوال که کمیت و کیفیت آثار دوره‌ی چهارم نسبت به دوره‌ی قبل چطور بود؟؛ گفت: « می‌توانم بگویم که در این دوره مقداری ریزش داشتیم که حتی قابل توجه هم بود و این می‌تواند برگردد به دو دوره‌ی قبل که مقداری ما با حاشیه‌هایی مواجه شدیم که می‌توانست نویسنده را شاید تا حدودی به این جشنواره دلسرد کند و یا این‌که آن اطمینان‌خاطر را به آن‌ها ندهد».

خبرنگار فردای کرمان سوال کرد: «آیا ریزش کمی روی کیفیت هم اثر داشت؟»؛ فروتن پاسخ داد: «به اظهار داوران دور نخست و داوران دور نهایی، داستان‌هایی که دوره‌های قبل داشتیم، از نظر کیفیت بهتر بودند. نه این‌که این دوره خوب نبودند، شما اگر داستان‌هایی که در این دوره رای آوردند را بخوانید می‌بینید که از لحاظ خلاقیت، نوآوری، زبان داستان و عناصر داستان، داستان‌های موفقی هستند اما نمی‌توانم بگویم که ما در دوره‌ی چهارم شاهکار داشتیم. این را به استناد از داورها می‌گویم».

وی در ادامه درباره‌ی کیفیت داروی جشنواره، خاطرنشان کرد: «داستان‌ها در دو مرحله انتخاب و گزینش می‌شوند. ما سعی کردیم برای دور نهایی از داوران متفاوتی استفاده کنیم و هر بار از دوستانی استفاده کنیم که یک ترکیب تازه داشته باشیم چه به لحاظ رویکرد و دیدگاه‌شان به داستان و چه سطحی که آن‌ها در کشور و یا در جهان ادبیات داستانی دارند».

دبیر دوره‌ی چهارم جشنواره داستان کوتاه آهن ادامه داد: « سعی کردیم ترکیب داوران دور نخست انتخاب آثار را به شکلی حفظ کنیم اما هر بار در مجموع پنج داور دور نخست، یک مهمان داشته باشیم».

وی اظهار کرد: « همچنین سعی کردیم داستانی بی‌مورد در دور نخست حذف ‌نشود و اگر داستانی حذف می‌شود به این دلیل باشد که حداقل استانداردهای داستان را ندارد و با دلیل منطقی و موجه و بدون حاشیه‌ حذف ‌شود و داستانی که به مرحله‌ی داوری دور بعد می‌رود داستانی باشد که قابلیت این را دارد که به این دور بیاید».

فروتن در پاسخ به این سوال که برای ارزیابی کیفیت جشنواره چه مکانیزمی دارید؟؛ گفت: «به هر جشنواره نقد وارد است و این‌طور نیست که بگوییم ما خیلی عالی هستیم».

وی یادآور شد: «مثلا ما در دور اول داستان‌ها را در پیک آهن چاپ کردیم و بازخورد آن را دیدیم، بعد فصل‌نامه‌ی گره را داشتیم آن‌جا هم بازخورد را دیدیم. جناب آقای شول هم بعضی داستان‌ها را در داستان و سفر منتشر کردند و آن‌جا هم بازخوردها را دیدیم و طبیعی است که بعضی‌ها نقد می‌کنند به این‌که شما شاید طرفدارانه قضاوت می‌کنید».

دبیر دوره‌ی چهارم جشنواره داستان کوتاه آهن با اشاره به برنامه‌ی جنبی مانند کارگاه‌ها و کلاس‌های داستان‌نویسی نیز اظهار کرد: «هر دوره که جشنواره را برگزار کردیم، کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی را داشتیم. به عنوان مثال دور دوم آقای شریفی نعمت‌آباد دو روز جنب جشنواره کارگاه داشتند. این دوره هم دو کارگاه داریم که در بهمن برگزار می‌شوند که کارگا‌ه‌هایی در حاشیه‌ی جشنواره هستند و با اساتید هماهنگ کردیم که هفته‌ی اول و آخر بهمن برای برگزاری این کارگا‌ه‌ها حضور پیدا کنند. غیر از این، در طول سال درباره‌ی نمایش‌نامه‌نویسی، نقد و داستان کارگاه داریم که تاثیر خوبی داشته‌اند».

وی با اشاره به تاثیر کارگاه‌ها و جشنواره‌ها بر بچه‌های سیرجان نسبت به کل استان، گفت: «نسبت به این بازه‌ی زمانی کوتاه رشد داستان‌نویسی در سیرجان چشمگیر بوده است. جنب این جشنواره، کانون معراج در حال برگزاری جشنواره داستان خلاق، جشنواره داستان کودک و نوجوان و جشنواره داستان رمان بزرگسال برای نوجوان را برگزار می‌کند».

فروتن ادامه داد: «به جز این، جشنواره پویش پایداری را با دبیری علمی خانم آتشی‌پور و دبیری اجرایی خانم رضوانی داریم. در واقع الان سیرجان حداقل ۵ جشنواره در حال برگزاری دارد که مشارکت در آن‌ها خیلی خوب است».

دبیر دوره‌ی چهارم جشنواره داستان کوتاه آهن افزود: «اسپانسر همه‌ی این فعالیت‌هایی که در حوزه‌ی ادبیات و داستان برگزار می‌‌شود گل‌گهر است. جشنواره پویش پایداری و جشنواره داستان آهن مستقیما توسط روابط عمومی گل‌گهر با مدیریت خوب جناب مهندس حلوایی‌پور حمایت می‌شود و دو جشنواره‌ی دیگر هم توسط یک شرکت زیرمجموعه‌ی گل‌گهر به نام معراج اندیشه حمایت می‌شود، با مدیریت سردار ایران‌نژاد که بسیار فرد شریف و دوست‌داشتنی هستند. ما سال‌هاست کار داستان را با معراج شروع کردیم. تمام درخواست‌ها و طرح‌های کارگاه‌ها را به این مجموعه دادیم، فوق‌العاده و خوب حمایت کردند و خروجی آن‌ها بود که از دلش این جشنواره‌ها بیرون آمد».

وی در پاسخ به این سوال که برای دوره‌ی پنجم جشنواره قصد دارید همین شیوه‌ی کنونی را ادامه می‌دهید یا برنامه‌ریزی متفاوتی مد نظر دارید؟؛ گفت: «اگر تغییرات نداشته باشیم و بازخوردها را در روند کار لحاظ نکنیم دچار پسرفت می‌شویم. تمام تلاش ما این است که این جشنواره پویا بماند و از مشارکت خوب و حداکثری استفاده کند و بتواند هم تریبونی باشد برای رساندن صدای قشری به قشر دیگر و هم برای پیدا کردن استعدادها و معرفی کردن آن‌ها؛ که در همه‌ی این زمینه‌ها طرح هم داریم».

فروتن توضیح داد: «برای پویایی اگر بتوانیم با مجموعه‌ی روابط‌عمومی گل‌گهر با مدیریت جناب آقای حلوایی‌پور به توافق برسیم این است که ببینیم می‌توانیم از پرسنل یک مجموعه، نه صرفا گل‌گهر، و مثلا پرسنل مجموعه‌های مختلف، نویسنده تربیت کنیم. آن وقت است که داستان‌ها باورپذیرتر هستند، اغراق در آن‌ها نیست و زاویه‌ی دیدهای مختلفی می‌توانیم در آن ببینیم و در کنار سختی کار با شوخی‌ها و وجوه دیگری از زندگی کارگران هم مواجه و آشنا می‌شویم و به نوشتن قصه‌های خیلی تلخی که شاید بیشتر آن‌ها اغراق باشد، بسنده نمی‌شود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: «دوست دارم از همه‌ی کسانی که به شکلی با جشنواره ارتباط برقرار می‌کنند چه در جایگاه منتقد و چه در جایگاه حمایت از جشنواره قدردانی کنم. زیرا منتقدان هم به شکلی کار را حمایت می‌کنند و باعث رشد این جشنواره می‌شوند».

فروتن ادامه داد: «همچنین باید از حامی مالی که گل‌گهر است و واقعا تلاش می‌کند اتفاق خوبی در بخش فرهنگ و هنر استان خصوصا سیرجان بیفتد، و از نویسنده‌هایی که افتخار می‌دهند از سراسر کشور داستان‌شان را می‌فرستند، قدردرانی کنم»./الف

عکس‌ها: محمد لطیف‌کار