توسعۀ صادرات بدون رفع تحریم‌ها ممکن نیست

نذیر کرمان – گروه اقتصاد: نسخه‌ای که محسن جلال‌پور – تحلیل‌گر اقتصادی برای توسعۀ صادرات کشور و استان کرمان می‌پیچد مجموعه‌ای از اقدامات را شامل می‌شود:برداشتن تحریم‌ها و حضور در عرصۀ بین‌الملل،سوق دادن اقتصاد رانتی و یارانه‌ای کشور به سمت یک اقتصاد آزاد و رقابتی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخل کشور به خصوص استفاده از توانایی‌های نیروی انسانی.
رئیس سابق اتاق‌های ایران و کرمان که تجربه‌ای بالغ بر سه دهه حضور در بازارهای صادراتی دنیا را دارد،در پاسخ به نذیر کرمان می‌گوید:«به نظرم مهم‌ترین نیاز ما در حوزۀ صادرات یک برنامه و استراتژی صادراتی برای استان است که در ارتباط با روند کلی در کشور،دنیا و منطقه باشد».

وی سپس توضیح می‌دهد:«آنچه که امروز امکان صادرات دارد و در مقولۀ کالای صادراتی می‌گنجد،کالایی است که بتواند هم در کیفیت و هم کمیت و هم قیمت با کالاهای مشابه در داخل و خارج کشور رقابت کند،این در حالی است که طی پنج،شش دهۀ گذشته،صادرات ما عمدتا مبتنی بر مزیت ظرفیت‌های خدادادی کشور بوده است. یعنی اگر کالای کشاورزی صادر کردیم،عمدتا از آب و خاک و هوای طبیعی کشور استفاده کردیم که این استفاده هم نامعقول بوده و متاسفانه مشکلات جدی برای ما به وجود آورده است».
وی با بیان اینکه اگر هم کالاهای صنعتی را صادر کردیم عمدتا مزیتی که استفاده کردیم عمدتا معادن و انرژی و آب کشور بوده است،ادامه می‌دهد:«اگر امروز این مزیت‌ها را حتی از کالاهای معدنی ما مثل فولاد یا سیمان بگیرند،قدرت رقابت را از دست خواهیم داد».

وی اظهار می‌کند:«انرژی ارزانِ ۱۰ درصد قیمت جهانی و‌ آب مجانی و استفاده از ظرفیت‌های معدنی به صورت بسیار ناچیز و ناقابل می‌تواند کشور را در حدی از رقابت قرار بدهد،اما اگر قیمت‌های واقعی این کالاها را اگر بخواهیم مدنظر قرار دهیم در بسیاری از آن‌ها،مزیتی نداریم».

غفلت از بهره‌وری

جلال‌پور با بیان اینکه عمدۀ مزیتی که امروز در حوزۀ صادرات در دنیا وجود دارد مبتنی بر فکر و ایده و خلاقیت و توان نیروی انسانی است که ما متاسفانه از این،غافل هستیم،می‌افزاید:«بهره‌وری در کشور ما بسیار مغفول است که دلیل اصلی آن هم وجود رانت و امکان استفاده از ظرفیت‌هایی است که حاکمیت به‌دنبال سیاست‌گذاری‌های غلط به وجود آورده است».
وی می‌گوید:«همۀ این مسائل عمدتا به یک سیستم حکمرانی برمی‌گردد و تا این سیستم اصلاح نشود و فضای اقتصادی کشور،به یک فضای رقابتی سالم تبدیل نشود نباید انتظار داشته باشیم صادرکننده کالای صادراتی مناسب را عرضه و یا مسیر صادراتی درست را طی کند».
این کارشناس اقتصادی خاطرنشان می‌کند:«در یک فضای نامناسب و اتمسفری که امکان استفاده از رانت‌ها ده‌ها برابر بهره‌وری و یا استفاده از منابع انسانی است بالتبع کسی به سمت بهره‌وری بیش‌تر و استفاده از منابع انسانی و خلاقیت‌ها گام برنمی‌دارد».
وی تاکید می‌کند:«آنچه که مهم است این است که باید مسیر را تغییر داد و کشور را کم‌کم به سمت‌وسوی یک اقتصاد آزاد رقابتی پیش برد».

صادرات و اقتصاد دولتی

جلال‌پور با هشدار در خصوص استمرار شرایط اقتصادی فعلی می‌گوید:«فرض کنید همین فردا،به هر دلیلی،ما مجبور باشیم فقط آب را به قیمت واقعی محاسبه کنیم. در این صورت،کدام‌یک از کالاهای کشاورزی ما امکان صادرات یا حتی تولید برای داخل را دارند؟ اگر چنین اتفاقی بیفتد،خواهیم دید که کالاها حتی در بازار داخلی هم امکان رقابت ندارند کمااینکه امروز اگر گندم را از خارج وارد کنیم،قیمتی بسیار مناسب‌تر و ارزان‌تر از آن خواهد داشت که گندم با یارانه و آب و انرژی ارزان در کشور تولید می‌کنیم».
وی اظهار می‌کند:«یادم هست که چندین سال قبل با استاندار وقت به قطر رفته بودیم. آنجا صحبت از محصولات گلخانه‌ای بود. یک روز که به میدان بارفروشی شهر دوحه رفتیم متوجه شدیم که کالاهایی که از کشورهایی مثل شیلی،آمریکای جنوبی و مرکزی با آن فاصله از قطر،وارد این بازار می‌شدند ارزان‌تر از کالاهای ایرانی بود،با اینکه در آن کشورها اصلا یارانۀ انرژی به تولید محصولات اختصاص نمی‌دهند».
وی با اذعان به اینکه ما در مسیر بهره‌وری و قیمت تمام‌شده مناسب و کیفیت و کمیت لازم برای صادرات گام برنداشتیم چون اقتصاد ما یک اقتصاد دولتی و رانتی و یارانه‌ای است،تصریح می‌کند:«تا این فضا وجود دارد خیلی هم شاید کاری در زمینۀ صادرات نتوان انجام داد».

ضرورت حضور در فضای بین‌الملل

جلال‌پور در ادامۀ اظهاراتش می‌گوید:«آنچه که به نظرم مهم است این است که ابتدا،پارادایم و ریل اقتصادی کشور باید عوض شود و به سمت یک اقتصاد آزاد و سالم گردش و حرکت داشته باشد و این،زمانی اتفاق می‌افتد که ما در یک فضای بین‌المللی قدم برداریم. با وجود تحریم‌ها اصلا چنین شرایطی امکان‌پذیر نیست».

وی اظهار می‌کند:«وقتی همۀ این‌ مسائل را در کنار هم می‌بینیم،این نتیجه حاصل می‌شود که پیش‌مقدمۀ همۀ این اقدامات،ارتباط بین‌المللی و خروج از این فضای گلخانه‌ای و محصوری است که ما برای خودمان ایجاد کرده‌ایم. فکر می‌کنیم که در این فضا در حال رقابت هستیم در حالی که این‌طور نیست».
رئیس سابق اتاق ایران در ادامه توضیح می‌دهد:«یادم است وقتی برجام اتفاق افتاده بود بیش‌ترین نگرانی ما این بود که اگر فضا باز شود این محصولاتی که در فضای تحریم برای داخل کشور تولید کردیم،اعم از صنعتی و کشاورزی،امکان رقابت در بازارهای جهانی را ندارد و زیر دست‌وپا له می‌شوند چون در عرصۀ بین‌الملل ما هیچ‌وقت رقابت‌پذیر نبودیم به خصوص در فضای تحریمی که وجود داشته است».
وی با تاکید بر اینکه ابتدا باید کشور را به عرصۀ بین‌المللی و فضای واقعی دنیا قرار بدهیم،اظهار می‌کند:«سپس باید اقتصاد را به سمت اقتصاد آزاد و رقابتی سوق بدهیم و از این فضای رانتی و یارانه‌ای خارج شویم و پس از آن براساس ظرفیت‌ها و توانایی‌هایی که داریم،به خصوص در کشور ما نیروی جوان خلاق می‌تواند یک مزیت بسیار بزرگ باشد».

وی می‌افزاید:«شما می‌بینید که هندوستان امروز بزرگ‌ترین صادرکنندۀ آی‌تی‌ در دنیاست و این نیست جز اینکه از خلاقیت و فکر و مغز نیروی انسانی کشورش استفاده کرده و با دانش و تجربه بازارهای جهانی را گرفته و میلیاردها دلار ارز را نصیب کشورش می‌کند. در حالی که ما بسیاری از این نیروهایمان را مفت و مجانی در اختیار دنیا قرار دادیم».

این تحلیل‌گر اقتصادی تصریح می‌کند:«مهاجرت و خروج مغزها صدمه‌ای که به کشور وارد کرده،ده‌ها برابر بیش‌تر از صدمه‌ای است که استفاده از انرژی ارزان وارد کرده و یا اتفاقاتی که طی دهه‌های گذشته در کشور رخ داده است».
وی در جمع‌بندی اظهاراتش می‌گوید:«اگر به سمت برداشتن تحریم‌ها،حضور در عرصۀ بین‌الملل و استفاده از ظرفیت‌های مناسب برای ارتباطات بین‌المللی و پس از آن سوق دادن اقتصاد کشور به سمت اقتصاد رقابتی و آزاد و فضای مناسب کسب‌وکار حرکت کنیم حتما از نیروی انسانی داخل و حتی خارج کشور می‌توانیم استفاده کنیم تا یک کشور به تمام معنا قابل رقابت در عرصه‌های مختلف تولیدی و فکر و ایده و خلاقیت در دنیا باشیم و بسیار هم موفق عمل کنیم». / الف