تهدید “فروپاشی خاموش”؛ ۴۰ میلیون نفر در پهنه‌های فرونشست کشور/ کرمان با بیشترین نرخ در صدر | خبر کرمان

نذیر کرمان – علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، در گفت‌وگو با نذیر کرمان، با تشریح ابعاد بحران فرونشست زمین در کشور، اظهار داشت: پدیده کاهش منابع آب زیرزمینی که عامل اصلی فرونشست است، از اواسط دهه ۵۰ شمسی آغاز شده و از دهه ۷۰ با شدت بیشتری ادامه یافته است.

وی با بیان اینکه اولین آثار فرونشست زمین در کشور در استان کرمان و به شکل پدیده لوله‌زایی مشاهده شد، افزود: هم‌اکنون از ۳۱ استان کشور، ۳۰ استان دارای پهنه‌های فرونشستی شناسایی شده‌اند و تنها استان گیلان از این پدیده مصون مانده است، هرچند احتمال گسترش آن در آینده نزدیک در این استان نیز وجود دارد.

بیت‌اللهی با اشاره به نرخ سرعت فرونشست، تصریح کرد: بیشترین نرخ فرونشست در کشور، با سرعت ۴۰ سانتی‌متر در سال، در استان کرمان و حوالی منطقه بهرمان شهرستان رفسنجان ثبت شده است. پس از کرمان، استان‌های البرز (۳۵ سانتی‌متر)، قم و گلستان (۲۲ سانتی‌متر)، جنوب تهران (۲۰ سانتی‌متر)، اصفهان (۱۵ سانتی‌متر) و فارس با نرخ‌های متفاوت، با این پدیده مواجه هستند. وی از نظر وسعت پهنه‌های فرونشستی، استان خراسان رضوی را در رتبه نخست کشوری و پس از آن استان‌های فارس، کرمان، اصفهان و تهران را در رده‌های بعدی قرار داد و وسعت کلی پهنه‌های فرونشستی در کشور را حدود ۱۰ درصد مساحت کل کشور اعلام کرد.

رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، با هشدار نسبت به پیامدهای این پدیده، گفت: این ۱۰ درصد از مساحت کشور، به دلیل تمرکز جمعیت و زیرساخت‌های حیاتی در مناطق فرونشستی، اثرات گسترده‌ای دارد. وی با اشاره به اینکه نزدیک به ۴۰ میلیون نفر از جمعیت کشور در پهنه فرونشستی یا در مجاورت آن زندگی می‌کنند، افزود: سکونتگاه‌های جمعیتی بزرگ و کلان‌شهرها نظیر تهران (به‌ویژه در حاشیه‌های جنوبی و شهرهای اقماری)، اصفهان و مشهد به شدت در معرض خطر قرار دارند.

بیت‌اللهی تأکید کرد: فرونشست زمین، زیرساخت‌های حیاتی کشور را به طور جدی تهدید می‌کند؛ برآوردها نشان می‌دهد نزدیک به ۷۰۰ شهر، حدود ۶۳ اثر تاریخی ثبت شده ملی و جهانی، و ۱۱ هزار کیلومتر از خطوط اصلی لوله‌های گاز در پهنه‌های فرونشستی واقع شده‌اند. وی به آسیب‌دیدگی آثار تاریخی مهمی نظیر میدان نقش جهان در اصفهان، نقش رستم و تخت جمشید در فارس، و میراث فرهنگی استان‌هایی مانند یزد و سمنان اشاره کرد که آثار فرونشست به شکل ترک‌خوردگی در آن‌ها مشاهده می‌شود. همچنین، ساختمان‌های قدیمی و بافت‌های فرسوده در این مناطق، آسیب‌پذیری بالایی در برابر نشست زمین و حوادثی نظیر زلزله دارند.

این مقام مسئول با اشاره به آمار نگران‌کننده جهانی مبنی بر اینکه تنها ۳ تا ۵ درصد از کشورهای جهان با نرخ فرونشست بالای ۱۰ سانتی‌متر مواجه‌اند، تصریح کرد: وجود ۱۸ استان در ایران با نرخ فرونشست بالای ۱۰ سانتی‌متر، نشان از وضعیت بسیار شکننده ناشی از برداشت بی‌مهابانه آب‌های زیرزمینی و فقدان نظام مدیریت مصرف آب دارد.

بیت‌اللهی در پایان با اشاره به مطرح شدن اخیر موضوع فرونشست زمین در هیئت دولت و صدور دستور تدوین مقررات ملی، این اقدامات را مثبت ارزیابی کرد و گفت: برای حفظ سرزمین و منابع آبی کشور و تضمین امنیت آینده، اقدامات جدی، به‌موقع و با همکاری تمامی دستگاه‌های اجرایی ضروری است تا از بروز مشکلات برای نسل‌های آینده جلوگیری شود. وی همچنین بر لزوم توزیع عادلانه‌تر جمعیت در سراسر کشور تأکید کرد.

کلمات کلیدی:

فرونشست زمین، کرمان، رفسنجان، پهنه فرونشست، آب‌های زیرزمینی، بحران آب، زیرساخت، آثار تاریخی، جمعیت، زلزله‌شناسی، خطرپذیری، مدیریت منابع آب، بیت‌اللهی.