تأثیر بهسازی نیروی انسانی بر فشار‌های روانی شغلی

به گزارش گروه پژوهش نذیر کرمان، در زندگی روزانه افراد بار‌ها کلمه فشار روانی را از همکار، اساتید و پزشکان شنیده‌اند. فشار روانی به معنای نگرانی یا ناامیدی یا تغییر در عملکرد مغز یا بدن است. فشار روانی، پاسخ نامشخص بدن به هر تقاضایی است و می‌تواند ناشی از تعامل بین فرد و شغل‌اش باشد.

در رابطه با این موضوع پژوهشگران مطالعه‌ای انجام داده‌اند که طبق بررسی‌ها، فشار روانی شغلی بر سلامت افراد تأثیر می‌گذارد، کیفیت زندگی را کاهش می‌دهد و همچنین احتمال وقوع مصدومیت‌های ناشی از کار را بیشتر می‌کند و آثار منفى بر نتایج سازمانى مانند خشونت در محل‌کار، افزایش سوانح و تصادفات در محل کار، غیبت و فرسودگى شغلى وارد مى‌آورد.

* فشار روانی در محل کار

به زعم این پژوهشگر فشار روانی در فرد باعث می‌شود که بدن وظایفی را که به‌طور عادی و به‌سادگی می‌تواند انجام دهد، با دشواری بیشتر به انجام برساند و مطالعات نشان می‌دهد اغلب مشاغل دارای وضعی هستند که سبب ایجاد فشار روانی بر کارکنان می‌شود، علاوه بر تهدید سلامتی آنان بازده کاریشان را نیز در مورد با کمیت و کیفیت ارائه خدمات به‌گونه‌ای نامطلوب تحت تاثیر قرار می‌دهد و این مشکل علت اصلی ترک خدمت، غیبت از کار و کم کاری است.

در ادامه پژوهش آمده است که از این رو لازم است عواملی که سبب کاهش فشار‌های روانی کار می‌شود، شناسایی شوند. طبق بررسی‌ها بهسازی نیروی انسانی و خودپنداره می‌تواند بر فشار‌های روانی حاصل از کار تاثیر معکوسی داشته باشد.

* بهسازی نیروی انسانی

این پژوهش مطرح می‌کند که فراگرد توسعه علم و تکنولوژی در واقع کلید اصلی توسعه است و دست یافتن به بینش علمی و توسعه در آن نیازمند محیط مناسب و شرایط خاص برای نیروی انسانی می‌باشد و این، امکان‌پذیر نخواهد بود مگر اینکه به بهسازی نیروی انسانی توجه ویژه شود.

فشار روانی شغلی بر سلامت افراد تأثیر می‌گذارد، کیفیت زندگی را کاهش می‌دهد و همچنین احتمال وقوع مصدومیت‌های ناشی از کار را بیشتر می‌کند و آثار منفى بر نتایج سازمانى مانند خشونت در محل‌کار، افزایش سوانح و تصادفات در محل کار، غیبت و فرسودگى شغلى وارد مى‌آورد

در این پژوهش  آمده است که بهسازی نیروی انسانی یک مفهوم جا افتاده در حوزه منابع انسانی است و در سازمان‌های خصوصی و دولتی یک موضوع اساسی و حیاتی در دنیای مبتنی بر دانش امروز شده است. بهسازی فرایندی است که به افراد کمک می‌کند تا در وظایف شغلی خود به‌طور مطلوب‌تری رفتار کنند، و به عنوان فرایند افزایش ظرفیت منابع انسانی تعریف می‌شود.

در این پژوهش به این نکته اشاره می‌شود که در بهسازی نیروی انسانی، همواره باید ظرفیت‌های جدید انسانی را شناخت تا توسعه قابلیت‌ها و کیفیت‌های انسانی به‌صورت یک فرایند دائمی انجام شود. 

به‌عبارت دیگر بهسازی منابع انسانی مجموعه‌ای از فعالیت‌هاست که به تغییر رفتاری کمک می‌کند و فرصت‌های یادگیری برای کارکنان فراهم می‌سازد.بنابراین برای این منابع باید سرمایه‌گذاری مناسبی انجام داد تا نتایج مطلوبی حاصل شود.

* ماهیت خودپنداره در سازمان

از دیدگاه نویسندگان این پژوهش؛ یک مطالعه نشان داد که برای کاهش فشار‌های روانی در محیط کار باید به عواملی از جمله امنیت شغلی و بهسازی حرفه‌ای توجه داشت؛ محققان در تحقیقی دریافتند که بهسازی نیروی انسانی می‌تواند سبب کاهش استرس و به تبع آن کاهش تمایل به ترک خدمت شود.

این پژوهش مطرح می‌کند که در چند دهه اخیر، دیدگاه روانشناسان درباره ماهیت خودپنداره متحول گردیده است. صاحبنظران اولیه، ماهیت خودپنداره را تک بعدی واحد و ثابت فرض می‌کردند. درحالیکه صاحبنظران معاصر بر این باورند که خودپنداره یک سازه پویا و چند بعدی است و برخی از محققان خودپنداره را شامل دو بخش خودپنداره علمی و خودپنداره غیرعلمی می‌دانند.

در این پژوهش  آمده است که خودپنداره علمی هر شخص از مفاهیم ویژه متعددی تشکیل شده است که شامل خودپنداره انگلیسی و خودپنداره ریاضی می‌باشد. خودپنداره غیرعلمی نیز متشکل از خودپنداره‌های مجزا و ویژه‌تری است مانند: خودپنداره توانایی فیزیکی، ظاهرفیزیکی و ارتباط با همسالان.

* تعریف خود پنداره

مطالعات این پژوهش نشان می‌دهد که خودپنداره، مجموعه ویژگی‌هایی است که شخص به‌عنوان یک موجود منحصر به فرد از خود درک می‌کند، در واقع شخص خود را براساس آنچه دیگران تصور می‌کنند، می‌بیند؛ نه براساس آنچه خودش احساس می‌کند؛  به‌عبارت دیگر، خودپنداره یعنی برداشت و تصویری که فرد از خود دارد.

خودپنداره یعنی برداشت و تصویری که فرد از خود دارد

این برداشت‌ها شامل سلامتی، وضعیت ظاهری، تأثیر بر دیگران و ضعف در قسمت‌های مختلف است خودپندار‌های از کارکرد لازم و مفید برخوردار خواهد بود که:

• داده‌های حاصل از تجربه را کسب کند و به‌عبارتی، منطبق بر واقعیت باشد
• تعادل لذت درد را به حداکثر خود برساند و
• عزت نفس را به سطح بهینه برساند.

در ادامه این پژوهش آمده است که خودپنداره می‌تواند سبب کاهش فشار‌های روانی شود و در مطالعه‌ای دیگر محققان دریافتند که بین خودپنداره و استرس با توجه به نقش میانجی جهت‌گیری مذهبی رابطه وجود دارد.

* ارتقای بهسازی کارکنان در محیط کار 

این پژوهش مطرح می‌کند که طبق مطالعات انجام شده، بهسازی نیروی انسانی و خودپنداره بر کاهش فشار‌های روانی محیط کار اثرگذارند. بهسازی نیروی انسانی موجب افزایش توانایی‌ها و قابلیت‌های کارکنان خواهد شد و این امر سبب می‌شود که کارکنان، مهارت و توانایی مدیریت استرس و کنترل فشار‌های روانی در محیط کار را داشته باشند و با توجه به این توانایی در جهت افزایش قابلیت‌ها و سلامت جسم و روان خود گام بردارند.

شناخت خود و آشنایی با ویژگی‌های درونی خود، توانایی کاهش استرس را برای کارکنان فراهم می‌کند

در این پژوهش به این مهم اشاره شده است که شناخت خود و آشنایی با ویژگی‌های درونی خود می‌تواند در این بین تسهیل‌کننده بوده و توانایی کاهش استرس را برای کارکنان فراهم کند. 

این پژوهشگر توضیح می‌دهد که سازمان‌ها  جهت ارتقای بهسازی کارکنان باید بر نوآوری کارکنان خود تاکید داشته باشند و کارکنان را در پیاده‌سازی ایده‌های خود تشویق کنند، به نیاز‌های آموزشی کارکنان بعد از نیازسنجی دقیق توجه نمایند؛ بر رشد قابلیت‌های فردی کارکنان در جهت استفاده از نیروی فکری در حل مشکلات و مسائل سازمانی اهتمام ورزند و در نهایت برای حفظ و اجرای قوانین و رعایت حقوق عادلانه همه کارکنان در سازمان تلاش کنند.

با توجه به نتایج، پیشنهاد می‌شود که بهسازی مستمر نیروی انسانی در محیط کار جزو برنامه‌های اساسی دانشگاه‌ها قرار بگیرد تا فشار‌های روانی شغلی در حوزه تضاد در کار، انتظارات مبهم از مسئولیت، عدم رشد شغلی، حجم کار زیاد و بی‌کفایتی در انجام کار کاهش یابد و نیز خودپنداره مثبت در حوزه خودپنداره فردی، جمعی و ارتباطی ارتقا یابد. همچنین، انجام این تحقیق در سایر دانشگاه‌های علوم پزشکی پیشنهاد میگردد تا نتایج آن با نتایج این پژوهش مقایسه شود.

نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که اگر مراکز آموزشی و دانشگاه‌ها از تمهیداتی برای کاهش فشار‌های روانی شغلی و ارتقای خودپنداره مثبت استفاده کنند، به تبع آن اثربخشی فردی و سازمانی افزایش می‌یابد.

گفتنی است، این یافته‌ها، به صورت یک مقاله علمی پژوهشی با عنوان «تأثیر بهسازی نیروی انسانی بر فشار‌های روانی شغلی با نقش میانجی خودپنداره در دانشگاه علوم پزشکی شیراز» به کوشش مهرداد آزادی (کارشناس ارشد مدیریت اجرایی، گروه مدیریت واحد رفسنجان دانشگاه آزاد اسلامی)، ملیکه بهشتی‌فر (دانشیار گروه مدیریت، واحد رفسنجان دانشگاه آزاد اسلامی)، تهیه شده که در دوماهنامه «پیاورد سلامت» منتشر شده است. این نشریه متعلق به دانشگاه علوم پزشکی تهران است.