برای وضعیت دانشگاه‌ها باید سوگ‌نامه نوشت/ نهاد علم چارچوب‌های خود را از دست داده است | اخبار اصلاحات

جهانبخش محبی‌نیا در گفت‌وگو با نذیر کرمان درباره مشکلات دانشگاه‌ها بیان کرد: نهاد علم در جامعه ایران با چالش‌های اساسی مواجه شده است و آسیب‌های کشنده‌ای را تجربه می‌کند. بخشی از این صحبت‌ها شاید یاس‌آفرین باشد اما با مدیریت صحیح می‌توانیم‌ بخش اعظمی از چالش‌ها را شناسایی و برای آسیب‌های متنوعی که ساختار را فرسوده، سازمان را از حیّز انتفاع خارج می‌کند و موجب یاس کارگزار می‌شود، برنامه‌ریزی‌های اساسی انجام داد تا مشکلات کم و سپس برطرف شود.

وی افزود: اگر یاس در حوزه علم متراکم شود، می‌تواند یک عارضه بسیار مهلکی را برای همه بخش‌های جامعه نظیر سیاست، فرهنگ، اقتصاد و … به عمل بیاورد. شرایط جهان در حال حاضر یک پیشرفت سریع و سرسام آور علم، سازمان های علمی و کارگزاران آن در کشورهای پیشرفته را تجربه می‌کند. آمریکا، چین و اروپا، این جایگاه را به خود اختصاص داده‌اند و با تکیه بر محاسبات دقیق، هوش مصنوعی، کوانتوم و الگوریتم‌های اثرگذار، جلو می‌روند.

نهاد علم در جامعه ایران با چالش‌های اساسی مواجه شده است و آسیب‌های کشنده‌ای را تجربه می‌کند. بخشی از این صحبت‌ها شاید یاس‌آفرین باشد اما با مدیریت صحیح می‌توانیم‌ بخش اعظمی از چالش‌ها را شناسایی و برای آسیب‌های متنوعی که ساختار را فرسوده، سازمان را از حیّز انتفاع خارج می‌کند و موجب یاس کارگزار می‌شود، برنامه‌ریزی‌های اساسی انجام داد تا مشکلات کم و سپس برطرف شود.

این استاد دانشگاه متذکر شد: در قبال این پیشرفت سریع، ما هرچند کارهای مثبتی را در حوزه دانش بنیان و تحقیقاتی در حوزه علوم پایه و مهندسی انجام داده‌ایم، اما چالش های ما بسیار زیاد است و در پنج شش سال اخیر، حتی در منطقه خاورمیانه، رتبه‌ ما افت کرده است و جایگاه خود را از دست داده‌ایم. این اتفاق می‌تواند هشدار بسیار خطرناکی باشد، باید مراقب باشیم ‌و متناسب با این عقب افتادگی از منطقه، رویکرد مناسب بگیریم. با این شرایط، حتی کشورهای ضعیف‌تر نیز ما را پشت سر خواهند گذاشت.

شرایط جهان در حال حاضر یک پیشرفت سریع و سرسام آور علم، سازمان های علمی و کارگزاران آن در کشورهای پیشرفته را تجربه می‌کند. آمریکا، چین و اروپا، این جایگاه را به خود اختصاص داده‌اند و با تکیه بر محاسبات دقیق، هوش مصنوعی، کوانتوم و الگوریتم‌های اثرگذار، جلو می‌روند.

محبی‌نیا با بیان این که کمبود منابع مالی از موارد تاثیر گذار در عقب ماندگی شرایط علمی کشور است، عنوان کرد: بسیاری از دانشگاه‌ها به شدت با کمبود منابع پژوهشی و جاری مواجه هستند؛ این در حالی است که بسیاری از نهادها به خاطر نزدیکی به مراکز قدرت و سواستفاده از بودجه کشور، در برخی از مواقع با مازاد منابع مواجه‌اند و‌ با بودجه‌ای که دریافت می‌کنند، دست به تولید علم و اندیشه نمی‌زنند و حتی از منابعی که مختص علم است، با جا‌به‌جایی‌های ماهرانه استفاده‌ی غیر مطلوب می‌کنند.

در قبال این پیشرفت سریع، ما هرچند کارهای مثبتی را در حوزه دانش بنیان و تحقیقاتی در حوزه علوم پایه و مهندسی انجام داده‌ایم، اما چالش های ما بسیار زیاد است و در پنج شش سال اخیر، حتی در منطقه خاورمیانه، رتبه‌ ما افت کرده است و جایگاه خود را از دست داده‌ایم. این اتفاق می‌تواند هشدار بسیار خطرناکی باشد، باید مراقب باشیم ‌و متناسب با این عقب افتادگی از منطقه، رویکرد مناسب بگیریم. با این شرایط، حتی کشورهای ضعیف‌تر نیز ما را پشت سر خواهند گذاشت.

وی خاطرنشان کرد: در تجهیز کتابخانه‌ها، آزمایشگاه‌ها و … به معنای واقعی مشکلات جدی داریم. در ساحت‌های علم و معرفت مثل علم، فلسفه و ریاضی، به معنای واقعی آن چارچوب را از دست داده‌ایم و فقدان شکوفایی داریم. مداخله در دانشگاه‌ها، هم از سوی عوامل دولت و هم از سوی نهادهای غیردولتی، از سوی افرادی که در جامعه ما بی‌خود و بی‌جهت رشد کرده‌اند و بر سر علم و دانشگاه آوار می‌شوند، با انتخاب سرفصل‌ها، تدریس و تعیین چارچوب معرفت و تجزیه تحلیل ناشیانه دخالت می کنند، بدون این‌که کم‌ترین آگاهی داشته باشند. اینگونه روح تحقیق را در محیط‌های علمی مورد آزار قرار می‌دهند.

این نماینده ادوار مجلس با بیان این که «زیرساخت‌های فرسوده و تجهیزات قدیمی به شکل وحشتناکی خودش را نشان می‌دهد و زمانی که زیرساخت‌ها آسیب ببیند، کارگزار میدان مانور خود را از دست می‌دهد» بیان کرد: نکته دیگری که نگران آن هستم، این است که روسای دانشگاه و مدیرانی که ارتباط با نهاد علم دارند، نباید در بیان آسیب‌ها و مشکلات متوقف شوند. مدیران باید ابتدا مشکلات و آسیب‌ها را می‌شناختند و بعد مسئولیت قبول می‌کردند. حالا که مسئولیت قبول کرده‌اند طبیعی است که باید از طرح‌ها و مدل‌های پیشرفت وکارهای انجام شده سخن بگویند. توقف در حوزه آسیب شناسی و چالش شناسی، طبیعتا سازمان و کارگزاران را بی‌انگیزه می‌کند.

محبی‌نیا ادامه داد: مدیران باید برای حل آسیب‌ها و عبور از چالش‌ها نقشه راه ارائه کنند، مگر اینکه مشکلات جدی وجود داشته باشد و از متخصصین و نخبگان و با تجربه‌ها، طلب کمک کنند. وزرا و مدیران باید به صورت واقعی کشور را از مشکلاتی که به آن دچار است، نجات دهند. اکنون ۵۰۰ الی ۶۰۰ چالش در همه حوزه‌ها داریم و وزرا با توسل به راهبردها، می‌توانند بخش زیادی از این موانع را از سر راه بردارند تا کشور به بحران دچار نشود و به مرحله چند بحرانی نرسیم.

اکنون ۵۰۰ الی ۶۰۰ چالش در همه حوزه‌ها داریم و وزرا با توسل به راهبردها، می‌توانند بخش زیادی از این موانع را از سر راه بردارند تا کشور به بحران دچار نشود و به مرحله چند بحرانی نرسیم.در نهاد علم با مهاجرت نخبگان مواجه نیستیم، بلکه با فرار آنها مواجه هستیم. برای برگرداندن این نخبگان حتما باید برنامه داشته باشیم. این نخبگان در هر جای دنیا باشند و با هر انتقادی که از نظام سیاسی داشته باشند، بازهم سرمایه این کشور هستند

وی ضمن بیان این مطلب که «در نهاد علم با مهاجرت نخبگان مواجه نیستیم، بلکه با فرار آنها مواجه هستیم» اظهار کرد: برای برگرداندن این نخبگان حتما باید برنامه داشته باشیم. این نخبگان در هر جای دنیا باشند و با هر انتقادی که از نظام سیاسی داشته باشند، بازهم سرمایه این کشور هستند و امیدوارم آقای وزیر علوم که انسان دلسوزی است، نه‌تنها نسبت به شکافتن بحران‌های داخلی، مدیریت نو و خلاقی داشته باشند، نسبت به برگرداندن نخبگان هم تلاش کنند و نخبگان برای درخواست‌های منطقی که دارند، از مسئولان مربوطه خود انعطاف و استقبال ببینند.

این استاد دانشگاه با تاکید بر روش‌هایی برای زنده‌کردن نهاد علم، تصریح کرد: اندیشکده‌های خصوصی، اساتید، دانشجویان، بخش عمومی و … باید ورود کنند و نظر دهند تا بتوان حکمرانی علم داشت. حکمرانی صرفا به معنای مدیریت نیست. در دانشگاه‌ها هنوز عواملی از گذشته روی کار هستند که در زمان مدیریت‌شان هیچ پیشرفتی از خود نشان ندادند و متاسفانه دانشگاه‌های خوبی را در اختیار گرفته‌اند و آن را تبدیل به یک حیاط خلوت برای خود کرده‌اند. آوار شدن چنین افرادی بر نهاد علم باعث فساد، بهم ریختگی ‌ و به قول وزیر علوم، زخمی شدن نهاد علم شده است.

وی افزود: یک چالش دیگری که داریم این است که بخش اعظمی از اساتید متخصص، دلسوز و توانمند از مدیریت نهاد علم کنار گذاشته‌ شده‌اند. این‌ها افراد چاپلوسی نیستند و برای موقعیت حاضر به کج کردن سر و کرنش نبوده‌اند. در حوزه علوم انسانی باید از تئوری که بخش مهمی است، به شیفت پارادایمی و انضمام حرکت کنیم و سرنوشت هر رشته را به متخصصین آن حوزه بسپاریم. دلیلی ندارد فردی که سابقه یک روز تجربه پزشکی ندارد، از حوزه معارف بیاید ‌و مسئولیت حوزه پزشکی را عهده‌دار شود و قابل دفاع نیست که بخش اعظمی از استادان در برنامه‌ریزی‌های آموزشی و پژوهشی نادیده گرفته شوند.

این فعال سیاسی اصولگرا با اشاره به همکاری بین سازمانی و نهادها متذکر شد: تمام دستگاه‌ها باید همکاری و همراهی داشته باشند تا بتوان آسیب‌های حوزه علم ‌را بهبود بخشید. مثلا پارلمان باید فهم علم و توزیع بودجه برای نهادهای علمی را داشته باشد. برخی نهادها بودجه‌های کلان دریافت می‌کنند ولی به نهاد علم توجه نمی‌شود. قوه قضاییه باید در رابطه با تضمین آزادی، ارائه نظریه برای استاد و آزادی محیط دانشگاه بسیار کریمانه و سخاوتمدانه رفتارکند. مداخله نهادهای دیگر در دانشگاه باید به حداقل برسد و هیچ مداخله سیاسی و امنیتی را نباید در حوزه دانشگاه داشته باشیم. به این شکل می‌توانیم نهاد علم را از آی سی یو خارج کنیم و اجازه راه رفتن به آن دهیم.

محبی‌نیا گفت: در جامعه ایران برای این‌که نیروهای دلسوز علمی را به حوزه مدیریت و اثربخشی بکشانیم، مشکلی نداریم؛ فقط تصمیم نمی‌گیریم و مداخلات این اجازه را نمی‌دهد. همچنین بخش اعظمی از مدیران که صلاحیت کارگزاری در حوزه علم را دارند، کنار گذاشته شده‌اند و نگاه آمریت در نهاد علم همچنان زنده است. بعضا رفتاری با اساتید و کارکنان دانشگاه دیده‌ایم که وحشتناک است و نه شان خودشان و نه شان دانشگاه و اساتید و دانشجویان را رعایت نمی‌کنند و سلسله مراتب پادگانی را حاکم می‌کنند که موجب مصیبت است ‌و باید سوگ‌نامه‌های زیادی در این ماجرا نوشت.

وی ادامه داد: وقتی از حکمرانی صحبت می‌کنیم، از یک چیز من درآوردی سخن نمی‌گوییم بلکه از یک اتصال و تعاملی صحبت می‌کنیم که از دانشجو تا کارمند و مدیر و استاد، همه‌ آن‌ها به صورت زنجیر‌وار برای هدف‌شان که تولید علم است، در ارتباط با هم باشند. ارتباطات متاسفانه معیوب و شکننده است و روح علم به جایی رسیده که کینه و کدورت بر محیط دانشگاه حاکم شده که بسیار وحشتناک و خطرناک است.

بعضا رفتاری با اساتید و کارکنان دانشگاه دیده‌ایم که وحشتناک است و نه شان خودشان و نه شان دانشگاه و اساتید و دانشجویان را رعایت نمی‌کنند و سلسله مراتب پادگانی را حاکم می‌کنند که موجب مصیبت است ‌و باید سوگ‌نامه‌های زیادی در این ماجرا نوشت. ارتباطات متاسفانه معیوب و شکننده است و روح علم به جایی رسیده که کینه و کدورت بر محیط دانشگاه حاکم شده که بسیار وحشتناک و خطرناک است.

این نماینده ادوار مجلس خاطرنشان کرد: شیفت و احاله پیشرفت به آینده را من اصلا قبول ندارم. آینده ما از دیروز شروع شده است. مهاجرت دانشجویان زمانی رخ می‌دهد که دانشجو‌ برود تحصیل کند و برگردد، این شکلی که دانشجویان می‌روند و‌ ماندگار می‌شوند و آنجا تولید علم می‌کنند، نامش فرار و هدر رفتن سرمایه‌های اجتماعی و مهم کشورمان و آسیب دیدن جدی زیرساخت‌های کشور است. لازم است علمی کردن ساختارهای توسعه و پیشرفت همه جانبه در برنامه‌های سیاست‌گذاری علمی روز دولت، مطرح و تصمیم گیری شود. متاسفانه وجود بحران‌های اقتصادی که به تبع آن مسائل اجتماعی و فرهنگی هم دچار فروپاشی شده، باعث شده رسیدگی به بحران‌های نهاد علم به فراموشی سپرده شود.

انتهای پیام/