باستانی پاریزی سبک ویژه در تاریخ‌نگاری ایجاد کرد | اخبار فرهنگی کرمان

   فردای کرمان ـ گروه فرهنگ و هنر: آیین پاسداشت صدمین زادروز زنده‌یاد استاد محمد ابراهیم باستانی پاریزی،با حضور جمعی از اساتید نامدار تاریخ و فرهنگ کشور،چهره‌های دانشگاهی،خانواده آن مرحوم و مسئولان در تالار فرهنگ و هنر کرمان برگزار شد.

این آیین،در قالب همایش بین‌المللی«شهرنامه‌نویسی در تاریخ ایران» چهارم دی‌ماه دو بخش برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمان،برنامه نخست با افتتاحیه رسمی و برگزاری همایش بین‌المللی «شهرنامه‌نویسی در تاریخ ایران» در تالار وحدت دانشگاه شهید باهنر کرمان آغاز شد و با نشست‌های علمی ادامه یافت.

این همایش با اهتمام گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ابتدا در روز سه‌شنبه دوم دی‌ماه در تهران با حضور استاندار کرمان برگزار شد،و صبح پنجشنبه با گردهمایی ویژه‌ای در تالار وحدت دانشگاه باهنر ادامه یافت.

آیین پاسداشت صدمین زادروز استاد باستانی‌ پاریزی از ساعت ۱۸ روز پنجشنبه چهارم دی‌ماه در تالار فرهنگ و هنر کرمان برگزار شد و با اجرای چند گفت‌وگو توسط علی درستکار و برنامه‌های فرهنگی و هنری همراه بود.

تاریخ را در خدمت منافع ملی قرار داد

منصور صفت‌گل،استاد تاریخ دانشگاه تهران در یکی از گفت‌و‌گوهای این آیین اظهار داشت:محدود کردن دامنه فعالیت‌های علمی این استاد بزرگ به تحقیقات مربوط به کرمان،تصویر کاملی از ابعاد اندیشه و آثار او به دست نمی‌دهد.

وی گفت:باستانی پاریزی در عین حال که محلی‌نویس است،ایران‌اندیش نیز هست. آثار او درباره کرمان و شرق ایران وسیله‌ای است برای نشان دادن جایگاه کرمان و کرمانی‌ها در تاریخ ملی ایران. این ترکیبِ محلی‌نویسی و ایران‌اندیشی اهمیت ویژه‌ای دارد و نشان می‌دهد که استاد ضمن حفظ تعلق خاطر به زادگاه خود،نگاه کلان و ملی را نیز در نظر داشته است.

صفت‌گل افزود:منظومه اندیشه‌ای باستانی پاریزی حتی جنبه جهانی دارد. در آثار او،اشاره به یک روستای دورافتاده در کوهستان‌های کرمان می‌تواند به‌سرعت به پیوندی با فارس،سیستان و بلوچستان،گیلان و مازندران برسد و سپس از مرزهای ایران فراتر رود و به یونان،روم،اروپا،چین و هند کشیده شود. این گستره نشان‌دهنده جهان اندیشه‌ای وسیع است که در عین تمرکز بر کرمان،افق‌های جهانی را نیز در بر می‌گیرد.

استاد تاریخ دانشگاه تهران با اشاره به سبک ویژه تاریخ‌نگاری باستانی پاریزی گفت:او صاحب سبک است و تعریف خاصی از سودمندی تاریخ دارد. دغدغه اصلی او این بود که تاریخ به چه کار می‌آید و پاسخ او روشن بود:تاریخ برای همه چیز به کار می‌آید؛ برای جامعه،سیاست،اقتصاد و به‌ویژه برای منافع ملی ایران.

وی اضافه کرد:پیام تاریخ‌نگاری دکتر باستانی پاریزی،آگاهی‌بخشی و توجه به هویت ملی است. او تاریخ ایران و کرمان را در خدمت منافع ملی قرار داد و نشان داد که چگونه می‌توان از تاریخ برای تقویت هویت و جلوگیری از آسیب‌ها بهره برد.

صفت‌گل گفت:باستانی پاریزی تاریخ‌نگاری منحصر به فردی است که سبک ویژه‌ای در تاریخ ایران ایجاد کرد. تحقیقات او نه تنها به حفظ مفهوم جهان ایرانی کمک کرده،بلکه برای نسل جوان آگاهی و توجه به عظمت تاریخ ایران را به همراه داشته است.

 

جایگاهی فراتر از مرزهای محلی

حسن باستانی‌راد،نویسنده و استاد دانشگاه نیز با اشاره به جایگاه استاد پاریزی،گفت:شخصیت ایشان چنان ارزنده است که پژوهش‌های جدی درباره فعالیت‌های علمی و فرهنگی ایشان صورت گرفته و همچنان ادامه دارد.

وی افزود:راز قوام و جذابیت شخصیت استاد در پیوند میان تعلق به زادگاه و نگاه ملی اوست. ایشان همشهری ما در سیرجان هستند و در عین حال توانسته‌اند با آثار و اندیشه‌های خود جایگاهی فراتر از مرزهای محلی بیابند.

باستانی‌راد با اشاره به تولد استاد در سوم دی‌ماه اظهار کرد:این روز برای همه دی‌ماهی‌های عزیز یادآور شادی و امید است. استاد نیز همواره با روحیه‌ای سرشار از زندگی و تعلق خاطر به مردم،در مسیر علمی و فرهنگی خود گام برداشتند.

وی گفت:هرچند بیماری و دشواری‌های جسمی در مقاطعی ایشان را آزرده کرد،اما تنه اصلی شخصیت علمی و فرهنگی استاد همچنان استوار و قابل تشخیص باقی مانده است. آثار و اندیشه‌های ایشان نشان می‌دهد که چگونه می‌توان با وجود سختی‌ها،مسیر خدمت به جامعه و فرهنگ را ادامه داد.

 

نقدهای جدی به روند نوسازی در ایران

داریوش رحمانیان،نویسنده و استاد دانشگاه هم در سخنانی گفت:یکی از مسائل مهم در یکی دو سده اخیر،نحوه برخورد ما با مدرنیته و سپس مدرنیزاسیون بوده است. استاد باستانی پاریزی به عنوان مورخ تیزبین و دغدغه‌مند،همواره با نگاه دردمندانه برای مردم و درباره دردهای مردم می‌نوشت و از همین منظر نقدهایی جدی به روند نوسازی در ایران داشت.

وی افزود:باستانی پاریزی که فرزند کویر و برخاسته از روستا بود،نگاه ویژه‌ای به فرآیند نوسازی داشت. در آثار او،به‌ویژه در کتاب نامدار حماسه کبیر،ملاحظات انتقادی نسبت به سیاست‌های نوسازانه شهرگرایانه و بی‌توجه به روستا دیده می‌شود. این کتاب که در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ به یکی از پرتیراژترین آثار استاد بدل شد،ابتدا در قالب سلسله گفتارهایی در مجله سخن منتشر شد و مورد ستایش مرحوم دکتر هوشنگ ساعدلو،پدر مطالعات روستایی ایران،قرار گرفت.

رحمانیان با اشاره به نظریه مهم استاد باستانی پاریزی گفت:«او تمدن ایران را اساسا آبادی‌محور می‌دانست؛ تمدنی بر پایه روستا و مدیریت شگفت‌انگیز آب در طول هزاره‌ها. در همین چارچوب.

وی ادامه داد:باستانی پاریزی در آثار خود نه نگاه واپس‌گرایانه داشت و نه مخالف توسعه منطقی شهرها بود. او بر ضرورت توجه به روستا و کویر تاکید می‌کرد و هشدار می‌داد که بی‌توجهی به این بنیان‌ها،پیامدهای سنگینی برای کشور خواهد داشت.

 

نگارش ۶۶ کتاب و بیش از هزار مقاله

همچنین حمید باستانی پاریزی،فرزند استاد در سخنانی به مناسبت بزرگداشت این مورخ نامدار،به شرح بخشی از زندگی،تحصیل و فعالیت‌های علمی و فرهنگی پدر خود پرداخت.

وی گفت:پدر سال‌های نوجوانی را در سیرجان گذراند؛ روزگاری که زندگی در روستا آسان نبود و خانواده برای گذران زمستان تنها با اندک آذوقه‌ای چون پنیر،قورمه و کیسه‌های آرد روزگار می‌گذراند. اما تشویق چند تن از معلمان برجسته،از جمله مرحوم سید احمد هدایت‌زاده،مسیر ادامه تحصیل او را هموار کرد.

باستانی پاریزی افزود:پدر در همان سال‌ها با آثار ویکتور هوگو و رمان بینوایان آشنا شد و علاقه‌اش به ادبیات و تاریخ شکل گرفت. سال ۱۳۲۱ دوره متوسطه را به پایان رساند و سپس در کرمان مقدمات تحصیل را گذراند. سال ۱۳۲۵ به تهران آمد و در دبیرستان مروی و دانشسرای عالی ادامه تحصیل داد. همزمان برای تامین معاش در روزنامه‌ها و مجلات به کار مشغول بود و غلط‌گیری متون را انجام می‌داد؛ کاری که موجب شد با متون گوناگون آشنا شود و انسجامی در نوشته‌هایش پدید آید.

وی ادامه داد:پس از پایان تحصیل،پدر به کرمان بازگشت و به عنوان دبیر و سپس مدیر مدرسه مشغول شد. سال ۱۳۳۳ ازدواج کرد و از آن زمان تا پایان عمر،آرامش خانه و مدیریت مادر،مهم‌ترین پشتوانه فعالیت‌های علمی او بود. مادرم همواره کوشید تا دغدغه‌ای از خانه بر دوش پدر نباشد و او بتواند به کار علمی خود بپردازد.

حمید باستانی پاریزی گفت:ثمره این آرامش،نگارش ۶۶ کتاب و بیش از هزار مقاله بود. امروز نیز حدود ۷۰ تا ۸۰ هزار سند،عکس و دست‌نوشته از ایشان باقی مانده که نشان‌دهنده حجم عظیم کارهای اوست.

وی با اشاره به رونمایی ۲ اثر تازه گفت:یکی از این آثار،کتاب اطلس اصطنبولی است و در آن مجموعه‌ای از مقالات استاد درباره روابط ایران و عثمانی و نفوذ اسلام در قسطنطنیه گرد آمده است. این کتاب همچنین یادنامه‌ای برای معلمان بزرگ اوست؛ از عباس اقبال آشتیانی و سعید نفیسی تا محمدحسن گنجی و دکتر سلیم نیساری است.

او افزود:پدر همواره معلمان خود را می‌ستود و آنان را سرچشمه الهام می‌دانست. در کنار این،دوستی‌های دیرینه با چهره‌های برجسته‌ای چون ایرج افشار و منوچهر ستوده نیز بخشی از زندگی علمی و فرهنگی او را شکل داد.

باستانی پاریزی در پایان گفت:امیدواریم این رونمایی‌ها و یادمان‌ها در آستانه صدمین سال تولد استاد،هدیه‌ای باشد به روح بلند ایشان و یادآور جایگاه والای او در تاریخ و فرهنگ ایران است.

همچنین در این آیین از کتاب «اطلس اصطنبولی» به عنوان شصت‌وهفتمین اثر استاد باستانی پاریزی که به همت مهندس حمید باستانی پاریزی منتشر شده است،با حضور جمعی از مسئولان،فرهیختگان،استادان و یک مهمان خارجی رونمایی شد.

در ادامه مراسم،بیست‌وپنجمین شماره فصلنامه فرهنگی هنری «جنگ هنر مس» که ویژه‌نامه‌ای در بزرگداشت استاد باستانی پاریزی است،با حضور سردبیر این نشریه،مجتبی احمدی،رونمایی شد.

گفتنی است در این مراسم سیدعلی میرافضلی به مناسبت دو شعر از شعرهایش را خواند. دکتر جمشید روستا و مجتبی احمدی نیز هر کدام مطالبی در توصیف اندیشه‌ها و آثار باستانی پاریزی بیان کردند. از جاذبه‌های دیگر این همایش،اجرای موسیقی فاخر در میان‌برنامه‌ها بود که با استقبال حاضران در سالن مواجه شد.

همچنین،گفته شد مدعوین این همایش روز جمعه با حضور در پاریز زادگاه استاد باستانی پاریزی،و روز شنبه ششم دی‌ماه در سیرجان برنامه‌های دیگری در پاسداشت زنده‌یاد استاد باستانی پاریزی دارند.