آیا می‌توان کشور را از بحران آب نجات داد؟

محمد برشان در گفت‌وگو با فت فتو در رابطه با علت نام‌گذاری روز جهانی آب بیان کرد: اهمیت آب در ایران و جهان بر کسی پوشیده نیست و اساس تمدن‌ها به آب بستگی دارد. قرن بیستم قرن نفت بود اما قرن ۲۱ قرن آب بوده نبرد بعدی، نبرد آب است.

وی افزود: به همین دلیل در سال ۱۹۹۲ در اجلاس بین‌المللی در برزیل ۲۲ مارس مصادف با ۲ و در سال‌های کبیسه ۳ فروردین به‌عنوان روز جهانی آب انتخاب شد تا بشریت توجه خود را به آب منعطف کند.

پژوهشگر حوزه آب ادامه داد: درحالی‌که ۷۵ درصد کره زمین آب است تنها یک درصد آن شیرین است و بیش از یک میلیارد نفر در جهان به آب دسترسی ندارند.

وی اضافه کرد: هرسال شعار روز جهانی متفاوت است یعنی موضوعی برای آن مشخص می‌شود که سال گذشته “آب برای همه” بود؛ سال‌های گذشته “آب در صنایع”، “مدیریت آب” و یک سال هم برای توجه به زنانی که برای حمل آب تا خانه کیلومترها می‌رفتند “آب و زنان” نام‌گذاری شد.

ایران دارای رتبه پنجم جهانی در مصرف آب

برشان با اشاره به اینکه پنج کشور به لحاظ مصرف آب در ردیف اول قرار دارند گفت: این پنج کشور هند، چین، پاکستان، آمریکا و ایران هستند که در این میان وضعیت ایران بسیار اسفناک است.

کارشناس آب و آبیاری ایران و کرمان با تأکید بر اینکه وضعیت آب در خاورمیانه بسیار اسفناک است اظهار کرد: خاورمیانه منطقه‌ای کم باران بوده و منازعات بیان کشورها بر سر رودخانه و سدها وضعیت آن را در حوزه آب بسیار شکننده کرده است تا جایی که عربستان برای کمبود آب شرب به آب‌شیرین‌کن‌ها روی آورده‌اند.

برشان در خصوص وضعیت ایران ازنظر بحران آب تصریح کرد: در ۴۰ سال اخیر در ایران به‌اندازه‌ای چاه حفر کردیم که رگ‌های زمین رو سوراخ‌سوراخ کرده و خون زمین را کشیدیم و این موضوع سبب خشک شدن قنات‌ها، تغییر وضعت آب و فرونشست زمین شده است.

حفر چاه مسبب اصلی فرونشست زمین

وی اضافه کرد: یکی از فجیع‌ترین فرونشست‌ها دشت بین رفسنجان و انار است. با این وضعیت نزدیک به ۳۵۰ تا ۴۰۰ دشت و تالاب در معرض خطر هستند که این موضوع سبب ایجاد گردوغبار می‌شود ضمن اینکه ۲۵ درصد گردوخاک کشور از خشک شدن جازموریان است.

برشان یکی از دلایل این وضعیت را تغییر اقلیم به دلیل پراکنده شدن گازهای گلخانه‌ای در سطح جهان دانست و ادامه داد: حفر چاه‌های عمیق، حفر چاه به‌جای قنات، رعایت نکردن الگوی کشت، تجمیع مزارع، صنایع پر آب و از همه مهم‌تر سوء مدیریت باعث شده است به ورشکستگی آب برسیم.

رئیس مرکز قنات استان کرمان راه‌حل انتقال آب از دریا را راه حلی نه‌چندان درست دانست و گفت: به دلیل هزینه بالای آب‌شیرین‌کن‌ها این راه عقلانی نیست ضمن اینکه آب‌شیرین‌کن فقط نمک آب را می‌گیرد، تسویه آب باید در مراحل بعدی صورت گیرد و برگشت این نمک به چرخه طبیعت این چرخه و جانوران را دچار تغییراتی نامتوازن می‌کند که سال‌ها بعد تأثیر آن مشخص می‌شود.

راه حل بحران آب

برشان در رابطه با راه‌حل این بحران توضیح داد: باید همه گذشته را روی دایره آورده و موردنقد قرار دهیم، ببینیم اشتباهات چه بوده است؛ باید بدانیم پروژه حفر چاه به‌جای قنات شکست‌ خورده است و تمام چاه‌های مجاز و غیرمجاز باید تعیین تکلیف شود.

عضو مرکز بین‌المللی قنات بابیان اینکه برای حل مشکل آب باید به سه عامل جمعیت، استراتژی و آموزش توجه شود گفت: متأسفانه آمار دقیق و طبقه‌بندی‌شده‌ای از جمیعت استفاده‌کننده آب در کشاورزی صنعتی و سنتی نداریم.

وی افزود: همچنین ما استراتژی درستی در حوزه کاهش مصرف آب اجرا نکردیم که موفقیت‌آمیز باشد به‌خصوص در رعایت الگوی کشت و تجمیع مزارع؛ به‌عنوان‌مثال در شهرستان جیرفت در کرمان قسمتی گوجه، قسمتی پیاز، قسمتی فلفل و … است درحالی‌که صنایع تبدیلی هر محصول هم باید کنارش باشد.

وی با اشاره به اینکه آموزش به کشاورزان در حوزه آبیاری نوین نیز امری مهم در حل این بحران است گفت: یکی از معضلاتی که کم‌آبی برای جامعه پیش می‌آورد افزایش مهاجرت مردم و حاشیه‌نشینی در شهرها است.

نویسنده و محقق حوزه آب با تأکید بر اینکه سدسازی مانند دارو است تشریح کرد: هر دارویی بیش‌ازحد موردنیاز مصرف شود می‌تواند مضر باشد، وضعیت سدها هم در حال حاضر همین است زیرا مخزن سدها چند برابر بارندگی کشور است.

برشان تصریح کرد: مصرف آب صنعت در کل کشور نزدیک به ۶ درصد است که با توجه به ایجاد تولید و اشتغال اگر درست مدیریت شود می‌تواند بسیار مفید باشد و بحرانی ایجاد نکند به‌عنوان‌مثال کارخانه‌های آب بر باید نزدیک به دریا باشند.

وی با اشاره به اینکه یک درصد از آب کشور مصرف شرب و نزدیک به ۹۳ درصد مصرف کشاورزی دارد تصریح کرد: بدیهی است اگر مدیریتی بر این میزان مصرف آب در کشاورزی نباشد بحران فجیع‌تر خواهد شد.

مدیریت چندگانه بلای جان قنات‌ها

برشان با تأکید براینکه قنات‌ها در چهل سال گذشته آسیب جدی دیدند اظهار کرد: نگه‌داری از قنات‌ها بسیار هزینه‌بر است از طرفی در نگه‌داری از آن‌ها بسیاری از ارگان‌ها ازجمله وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو، میراث فرهنگی، محیط‌زیست و حق‌آبه‌داران دخیل هستند که این چند مدیریتی بلای جان قنات‌ها شده است.

وی اضافه کرد: ما تا جایی که در توانمان بود کوتاهی نکردیم و قنات‌ها را ثبت ملی و جهانی کردیم تا آسیب کمتری ببینند اما این کارها کافی نیست و مشکل آب با مدیریت و درایت حل می‌شود.

لزوم بازنگری قانون توزیع آب

برشان همچنین از قانون توزیع آب گله کرد توضیح داد: در حل بحران آب این قانون هم باید بازبینی شود زیرا این قانون علاوه بر اینکه ۴۰ سال پیش نوشته‌شده، همه مناطق را یکسان در نظر گرفته درحالی‌که ایران به مناطق کم‌آّب و پرآب تقسیم شده است.

وی در پایان ابراز کرد: باید بدانیم آب هوشیار است و زمانی که مورد آزار و اذیت قرار گیرد و نسبت به آن بی‌مهری شود، قهر کرده و سبب ایجاد سیل یا خشک‌سالی می‌شود.

انتهای پیام