ساختمان قدیم استانداری کرمان ثبت ملی شود

نذیر کرمان ـ گروه جامعه:ساختمان جدید استانداری کرمان در مجاورت خانه‌شهر رسما به بهره‌برداری رسیده است.

اکنون استانداری در آن محدوده، سه ساختمان در اختیار دارد که دو مورد آن،بسیار مهم و میراثی هستند. یکی خانه‌شهر که ثبت ملی شده و با مصوبۀ شورای شهر کرمان،سرنوشت آن به دست استانداری سپرده شده است. دیگری هم ساختمان قدیم استانداری که به گفتۀ کارشناسان،واجد ارزش‌هایی هم‌تراز خانه‌شهر است و باید ثبت ملی شود.

پیش از این،دکتر حجت گلچین ـ پژوهشگر ابنیۀ تاریخی و عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر در گفت‌وگو با نذیر کرمان،در بخشی از اظهاراتش که از «بی‌رحمی نسبت به بناهای واجد ارزش معماری معاصر کرمان» می‌گفت،در پاسخ به این پرسش که به‌طور مشخص ساختمان استانداری واجد چه ارزش‌های معماری است؟ گفت:«یکی این‌که مصالح نجیب و خوبی دارد و با آجر کار شده است. می‌دانید که معماری ایران در دنیا،به خشت و آجر شهره است. ایران مثل بسیاری از کشورهای اروپایی صاحب جنگل‌های انبوه نبوده که در معماری بتواند از چوب استفاده کند. به لحاظ اقلیم و نوع بوم این سرزمین،معماری ما به‌سمت سازه‌های حجیم و توده‌ای (ماسونری) هدایت شده است. البته در ایران مفتخریم که طیف‌های مختلفی از معماری را داریم ولی قاطبۀ آن همین معماری توده‌ای است که بخش عظیم آن،معماری خشت و آجر است».

وی افزود:«حالا شما می‌بینید که در کرمان،در اوج هجمۀ دوران مدرنیسم،یک پروژۀ دولتی اجرا می‌شود که این بوم و اقلیم را در نظر گرفته و این،از نظر من بسیار قابل تحسین است».

 وی ادامه داد:«این ساختمان از لحاظ فرم هم،واجد ارزش‌هایی است و برای این‌که متوجه آن بشوید کافی است به این ساختمان،از سمت خیابان پاسداران نگاهی بیاندازید. فرم بسیار موقری دارد و در محتوای کلی خودش هم کانسپتی از حیاط مرکزی را ارائه می‌دهد که یادآوری دیگری از فرم غالب معماری گذشته در شهرهای ایران است». گلچین یادآور شد:«البته این جریان معماری در ساخت‌وسازهای دولتی دهۀ چهل و پنجاه،منحصر به کرمان نیست. ساختمان‌های استانداری‌های دیگری که هم‌دوره با این ساختمان هستند را هم اگر بررسی کنید متوجۀ شباهت‌های آن خواهید شد؛ اگرچه هریک با الگوی اقلیمی آن منطقه نیز مطابقت دارند».

وی سپس،از دخل و تصرفاتی که در ساختمان قدیم استانداری شده انتقاد کرد و گفت:«ببینید با همین ساختمان استانداری چه کرده‌ایم. ورودی آن را تغییر داده‌ایم در حالی‌که اجازۀ چنین کاری نداشته‌ایم. من تمام بخش‌های ساختمان را نرفته و ندیده‌ام اما چیزی که تاکنون متوجۀ آن شده‌ام این است که یکی از بالکن‌ها‌‌ که روباز طراحی شده بوده را دیوارکشی کرده و دست‌کاری‌هایی در آن انجام داده‌اند و اسف‌انگيزتر اين‌که با ايجاد سقفی زشت روی حياط،اساسا الگوی حياط مرکزی آن از بين رفته است».

وی تاکید کرد:«ما حق نداریم با یک ساختمان ارزشمند که جزو اموال فرهنگی این شهر به‌حساب می‌آید این‌طور رفتار کنیم. این ساختمان از نظر من واجد ارزش ثبتی است و ارزش آن،کم‌تر از خانه‌شهر نیست که به نظر من بیش‌تر هم هست».

به گزارش نذیر کرمان،گلچین ادامه داد:«به‌طور کلی،همۀ آن محدوده که شامل سینما پارامونت (شهرتماشا)،پارک روبه‌روی آن،خانه‌های سازمانی و خیابان‌کشی بسیار خوب و موقر،ساختمان خانه‌شهر،کاخ جوانان سابق (کانون اندیشه فعلی) و ساختمان استانداری همه در قالب یک زون طراحی شده بوده و این خود،یک ارزش دیگر است و الان که به ساختمان استانداری نگاه می‌کنیم باید آن را در دل این زون طراحی و برنامه‌ریزی شده هم ببینیم».

عضو هیات علمی دانشگاه افزود:«یادم هست که در دهۀ ۶۰ و دوران نوجوانی ما،این محدوده،یکی از مناطق خوب کرمان به‌شمار می‌رفت که خیلی هم مورد اقبال خانواده‌ها بود. از این زون اما چیزی باقی نمانده و به‌مرور زمان تغییرات زیادی در این محدوده انجام شده است؛ حسینیه ثارا… با آن سولۀ سنگین را به این محدوده اضافه کردند،استانداری کرمان هم دو شارع عام را مسدود کرده است که معابری ارزشمند و زیبا با درختان کاج زیبا بودند که هنوز هم کم و بیش این زیبایی را می‌توان فهمید».

وی بیان کرد:«امروز ببینید که در این محدوده،چه به روز معماری ارزشمند دهۀ ۵۰ کرمان آورده‌اند».

گلچین گفت:«من همچنان معتقدم که ما در کرمان برای معماری خوب ارزش قائل نیستیم چون آن را نمی‌شناسیم. نه‌تنها ارزش‌های مسجد ۷۰۰ ساله‌مان را نمی‌شناسیم که ساختمان ۵۰،۶۰ ساله‌مان را هم یا تخریب یا بی‌حیثیت و بی‌اعتبار می‌کنیم».

وی در بخش دیگری از اظهاراتش بیان کرد:«در معماری،همخوانی با اقلیم یک مسئلۀ بسیار مهم است. همچنین معماری باید برآیندی از گذشته‌‌ا‌ی باشد که در بستر آن متولد شده است».

وی توضیح داد:«الان شما وقتی اغلب ساختمان‌های جدید شهر کرمان را می‌بینید که بیمارستان آرمین یک نمونۀ آن است،اگر آن را با ساختمان‌هایی مثل استانداری مقایسه کنید،حتما این بنا (ساختمان استانداری) را ارزشمند می‌‌دانید. اگرچه همین بنا هم از منظر معماران صاحب معرفتی که قبلا عرض کردم،از جمله نادر اردلان و کامران دیبا حتما قابل بحث و نقد هست،ولی در این شرایطی که الان کرمان دارد،من این ساختمان را ارزشمند می‌دانم».

وی با بیان اینکه این ارزشمندی فقط مختص این ساختمان نیست،ادامه داد:«نمونه‌های دیگری از این نوع معماری که اواخر دهۀ چهل و اوائل دهۀ پنجاه در شهر کرمان ایجاد شده شامل ساختمان بیمه دانا،ساختمان حزب رستاخیز قدیم (دانشگاه امام حسین فعلی)،ساختمان باشگاه کارمندان قدیم (اداره کل میراث‌فرهنگی جدید)،ساختمان دانشکده فنی و روبه‌روی آن هتل آسمان،محدودۀ حوض نخعی،مجموعۀ طراحی شهری پیرامون آن،مجتمع مسکونی کوی فرهنگیان که طراح آن مرحوم مهندس اصفهانی بودند و بسیاری از نمونه‌های دهه‌های ۴۰ و۵۰  نیز واجد ارزش‌هایی هستند».

* متن کامل گفت‌وگو با دکتر گلچین را در لینک زیر مطالعه کنید:بی‌‌رحمی به بناهای تاریخ معاصر کرمان! / الف