تحول نظام مالیاتی؛ نیازمند شفافیت در سامانه سوت‌زنی/ ضرورت افزایش ضریب امنیتی سوت‌زن‌ها

گروه اقتصادوکارآفرینی فت فتو؛ برنامه هفتم برای رسیدن به تحول حوزه مالیاتی، ابزار‌های ایجاد پایه‌های مالیاتی جدید، جلوگیری از فرار مالیاتی و تقویت نقش هدایت و تنظیم‌گری مالیات در اقتصاد با تأکید بر رونق تولید و عدالت مالیاتی را در نظر گرفته است.

مالیات به عنوان یکی از مهمترین منابع تامین مالی دولت، ایفای نقش می‌کند و عامل مهمی در رشد اقتصادی، توزیع درآمد، توسعه و سایر سیاست‌های کلان دولت دارد.

با توجه به نقش مالیات در اقتصاد، پدیده فرار مالیاتی ناشی از فقدان اخلاق حرفه‌ای می‌تواند به عنوان یک ارزش متقابل تهدیدی جدی برای فرهنگ مالیاتی باشد.

برای دستیابی به رفاه اجتماعی لازم است عوامل فرار مالیاتی که ناشی از بی توجهی به اخلاق حرفه‌ای است شناسایی و راهکار‌هایی در این زمینه ارائه شود. عوامل متعددی برای فرار مالیاتی وجود دارد. این عوامل در شکل گیری و تشدید فرار مالیاتی نقش بسزایی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به نرخ‌های مالیاتی، همکاری ضعیف شرکت‌های وابسته نهادها، پیچیدگی قوانین و مقررات، عدم کارآمدی سامانه اطلاعاتی، تعرفه واردات اشاره کرد.

بر اساس آمار سال ۱۴۰۰ حدود ۶۰۰ هزار شرکت مالیات پرداخت نکرده اند و سالانه ۳۵۰ هزار میلیارد تومان درآمد دولت از محل مالیات در قالب فرار مالیاتی از دست می‌رود. کلاهبرداری مالیاتی اقتصاد را تضعیف می‌کند، رقابت ناعادلانه‌ای را برای مشاغل قانونی ایجاد می‌کند و خدمات عمومی حیاتی دولت را از منابع مالی بسیار مورد نیاز محروم می‌کند.

اساس تغییرات مکرر و نارسایی در قوانین، علاوه بر اینکه خود به عنوان آسیب محسوب می‌گردد، به دلیل نیاز به تفسیر و شفاف سازی موارد ابهام، موجب تعدد بخشنامه ها، آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌ها و آراء می‌گردد. تورم و تعدد ناروای قوانین و مقررات مالیاتی بخشی از نظام مالیاتی، به عنوان چالشی مهم در راستای اعمال و اجرای سیاست‌های مالیاتی و پیچیدگی نظام مالیاتی محسوب می‌شود.

این امر سبب نتایج نامناسب و وخیمی در حوزه مالیات‌ها می‌شود. فهم صحیح اهداف قانون گذار از سوی مؤدیان و مجریان مالیات و حتی کارگزاران مالیاتی ضروری بوده و علاوه بر قوانین مالیاتی، مقررات فروقانونی مانند: بخشنامه ها، آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌ها این امر را با چالش جدی مواجه می‌سازد.

تغییرات مکرر و بنیادین قانونی، از یک سو به دلیل نیاز به تفسیر و شفاف سازی موارد ابهام، موجب صدور بخشنامه‌ها و دیگر منابع فروقانونی همچون آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌ها و آراء می‌شود، از سوی دیگر، عدم شفافیت برخی از مواد و قوانین و عدم همسویی این مقررات با تحولات اجتماعی و همچنین عدم ثبات قانونی به لحاظ تغییر و تحول زودهنگام مقررات و قوانین مالیاتی، کیفیت و اطمینان بخشی مقررات مالیاتی را دچار اشکال می‌کند.

با توجه به مشکلات ممیزان مالیاتی در حجم بالای کار، قوانین نوین و مودیانی که در قانون گریزی مدام به روزرسانی می‌شوند نیاز به نیرو‌هایی که امکان فعالیت در خارج از سازمان را داشته باشند به شدت احساس می‌شود، افرادی که در بیرون از نهاد‌های دولتی بر اساس منافع شخصی تلاش می‌کنند باعث خواهد شد تا متناسب با تغییرات قانونی و افزایش نوآوری آن‌ها نیز متحول شوند به این افراد سوت زن گفته می‌شود.

سوت زن یا افشاگر به سازمان یا فردی اطلاق می‌شود که فعالیت‌های غیرقانونی در یک شرکت یا سازمان را بدون ترس از مجازات به مقامات گزارش می‌دهد. هدف اصلی در باطن افشاگری، محافظت از جامعه در برابر فسادمالی است و اطمینان از این مساله که همه مردم سهم عادلانه خود را از مالیات پرداخت کرده اند. آنچه افشاگری را در حوزه مالیاتی افزایش می‌دهد، سود افشاکننده است، زیرا در هر صورت خطرات و هزینه‌هایی مربوط به گزارش وجود دارد که باید در مجموع به نفع شهروند وظیفه شناس باشد. از این رو جهت مقابله با فرار مالیاتی و افزایش درآمد سازمان مالیاتی که در نهایت به افزایش آورده دولت ختم می‌شود نیاز به اقداماتی است که به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

شفافیت در پاداش سوت‌زن‌ها
همانطور که توضیح دادیم، نیاز به برون سپاری در تعیین مالیات مودیان به شدت احساس می‌شود و این مهم بسته به برون سپاری یک سری از وظایف سازمان امور مالیاتی است. افشا و گزارش‌های قانونی نیاز به برنامه ریزی دارد که انتفاع مالی باعث ایجاد و اقدامات شرکت‌ها و افراد در این زمینه می‌شود. یکی از متغیر‌های اصلی شفافیت، تعریف واضح پاداش برای افرادی است که فرار مالیاتی را افشا می‌کنند. به عنوان مثال، برخی از پزشکان به جای پول برای درمان، دلار و سکه می‌گیرند، اگر افشاگر با مستندات این موضوع را ثابت کند، درصد مشخصی از مالیات اخذ شده باید به این فرد یا گروه پرداخت شود. نیاز است مانند سایر قوانین مالیاتی که میزان دقت و اصول حسابرسان در اخذ مالیات را مشخص می‌کند، درصد مزد پرداختی به فعالان غیردولتی نیز مشخص شود، زیرا فعالان بخش خصوصی در توجیه سرمایه گذاری همکاری با دولت نیازمند امکان برنامه ریزی بلندمدت و همچنین محاسبه درآمد‌های آتی هستند.

افزایش ضریب امنیتی سوت‌زن‌ها
در فرار مالیاتی پزشکان، وکلا و به طور کلی مشاغل کوچک خاطی، میزان پولی که کلاهبرداری می‌شود، در اندازه‌ای نیست که امنیت افشاگران به خطر بیفتد، اما در رسوایی شرکت‌های بزرگ و سازمان‌های دولتی، ذینفعان این موسسات به سادگی از ماجرا عبور نمی‌کنند و مخاطراتی برای شرکت‌ها و افراد سوتزن ایجاد می‌کنند. به همین دلیل در مورد افشاگران باید دو نکته را رعایت کرد: اول اینکه اطلاعات شخصی آن‌ها در اختیار تعداد محدودی از مراجع مالیاتی باشد و دوم اینکه افشاگر تحت پوشش بیمه قرار گیرد تا در صورت بروز حادثه از وی محافظت شود.

انتهای پیام/